بهسازی و مدیریت قنوات راهکاری برای کنترل بحران آب در کشور

قنات ثروت ملی و باستانی ایرانیان بوده و قدمت آن و سامانه های آبیاری وابسته به آن به 800 سال قبل از میلاد مسیح (حدود 2800 سال قبل) بر می گردد. لذا، حفظ این منبع هم از جنبه میراث فرهنگی و هم از جنبه منابع آب ضروری است. در پژوهش حاضر، مسایل و مشکلات فنی و بهره برداری برخی از قنوات کشور و ضرورت بهسازی و مدیریت آنها در چهار استان همدان، سمنان، کرمان و خراسانرضوی مورد بررسی قرار گرفته و راهکارهای مدیریت و بهسازی آنها ارایه گردیده است. برای اجرای این تحقیق تعداد 60 رشته قنات انتخاب و وضعیت آبدهی قنوات و تغییرات کمی وکیفی آب آنها و برخی مشخصات هندسی و هیدرولیکی آنها اندازه گیری شد. بر اساس نتایج، مسایل و مشکلات عمده قنوات مورد مطالعه شامل: 13 مسایل فنری 2 مسایل بهره برداری و نگهداری می باشد. نتایج نشان داد آبدهی قنوات در دراز مدت دستخوش تغییرات زیاد شده که بخشی از آن مربوط به شرایط آب و هوایی و بخشی دیگر مربوط عدم نگهداری آنها می باشد. ضریب زبری مانینگ در کانال های انتقال آب پایین دست قنوات بین 0/012 تا 0/034 متغیر و بازده انتقال در هرنج قنوات از 68 تا 98 درصد می باشد. روش آبیاری اراضی پایین دست قنوات مورد مطالعه به طور عمده سطحی و سنتی و بازده کاربرد آب آبیاری بین 31/9 تا 69/7 درصد متغیر بود. بر اساس مجموع بررسی ها مشخص شد که قنوات سازه هایی هستند که منجر به ایجاد فشار بر منابع آب زیرزمینی نشده و از دیم همانند سرریز عمل نموده اند که در مواقع پرآبی آب داشته اند. لذا مدیریت و بهسازی این سازه از طریق حل مسایل فوق الزامی است

کلیدواژه ها:

قنات ، مدیریت ، بهسازی ، مسایل فنی و بهره برداری