آلاینده های منابع آب و خاک حوضه کارون در جلگه خوزستان و اثرات زیست محیطی آنها

وجود منابع آب و خاک مناسب در حوضه کارون بزرگ و عرصه گسترده و بالقوه منابع طبیعی، شرایط اقلیمی مساعد و همچنین منابع سرشار نفت و گاز باعث توسعه روزافزون کشاورزی، صنعت، آبزیپروری بههمراه رشد جمعیت و شهرنشینی در حاشیه رودخانههای کارون و دز در استان خوزستان گردیده است. این موضوع بروز مشکلات متنوعی در اکثر جنبههای زیستمحیطی شامل تاثیر بر منابع پذیرنده خاک و آب، افزایش آلودگیها، و کاهش توان طبیعی محیطزیست در این حوضهها را فراهم نموده است. بنابراین این پژوهش با هدف شناسایی و بررسی وضعیت کمی، کیفی و تعیین بار آلودگی منابع آلاینده حوضه آبریز کارون بزرگ انجام شد. بر این اساس، نمونهبرداری و همزمان دبیسنجی در چهار نوبت و در طی چهار فصل در سالهای 93-92 از 24 منبع ورود زهکش های کشاورزی به رودخانههای کارون و دز، 9 منبع محل ورود پسآبهای صنعتی و 38 محل تخلیه فاضلابهای شهری در مسیر رودخانه انجام شد. نمونهها به آزمایشگاه منتقل و پس از آمادهسازی آنیونها و کاتیونها، COD,PO4,BOD,DO,NO3,NH3,TSS,pH,ECنظیر وآلودگی کیفی ویژگیهای اندازهگیری شد. نتایج نشان داد بیشترین خطر تخریب کیفیت منابع آب و خاک حوضه کارون در دشت خوزستان از نظر شوری و افزایش بار آلودگی نمکهای محلول TDS از ناحیه فعالیتهای کشاورزی میباشد. زهکشهای کشاورزی با حجمی معادل 2375 میلیون مترمکعب در سال و با بار آلودگی معادل 11862 تن در روز نمک، بیشترین سهم را در بین منابع آلاینده بهخود اختصاص میدهند. رودخانه دز در منطقه هفتتپه با پذیرش 285 تن در روز بار آلودگی موادآلی بر مبنای اکسیژن مورد نیاز شیمیایی COD توسط مجتمعهای کشت و صنعت نیشکر و صنایع جانبی نظیر کارخانجات کاغذپارس و حریر بهلحاظ خودپالایی طبیعی از بازههای حساس و آسیب پذیر به حساب می آید. همچنین بر اساس نتایج حاصله، شهر اهواز با ورود مستقیم فاضلابهای شهری به میزان 400 هزار مترمکعب در شبانهروز به رودخانه کارون در مدخل شهر تا انتهای جنوبی بهعنوان یکی از کانونهای عمده بار آلودگی موادآلی بر مبنای اکسیژن مورد نیاز بیوشیمیایی BOD و بار آلودگی میکروبی و آمونیاکی مشخص گردید.

کلیدواژه ها:

رودخانه های کارون و دز ، منابع آلاینده ، بار آلودگی ، منابع آب و خاک ، جلگه خوزستان