رویکرد فقر قابلیتی در مطالعات راهبرد توسعه شهری

بررسی وضعیت فقر شهری یکی از محورهای اصلی در مطالعات راهبرد توسعه شهری CDS است. از آن جا که اقتصاد یکزی از محورهای اصلی این گونه راهبردهای توسعه است، رویکرد فقر شهری نیز عمدتاً از این زاویه شکل گرفته است و توجه به فقر درآمدی جایگاه ویژه ای در این میاندارد؛ به طوری که تأکید بر برخی از شاخص های توسعه ای مانند: شاخص توسعه انسانی و رفاه اجتماعی نیز ذیل آن قرار می گیرد. این رویکرد هر چند باتمرکز بر اقشار فقیر شهری می تواند تصویری از وضع موجود فقر شهری ارائه دهد ولی به دلیل عدم توجه به چند بعدی و لایه ای بودن فقر، نسبت بهدیگر ابعاد آن که لایه های پیچیده تر ساختارهای اجتماعی و فرهنگی است، سکوت می کند و وضع موجود آن ها و اثرگذاری شان را در بازتولید فقر نادیده می گیرد. همین امر موجب شده است تا برخی از پژوهشگران در مطالعات راهبرد توسعه شهری، ویژگی های اجتماعی و فرهنگی جامعه هدف را نیز به طور جداگانه مطالعه کنند. این امر هر چند برخی از کاستی های این گونه مطالعات را کاهش می دهد ولی به علت نداشتن رویکرد واحد، برخی ازویژگی های فرهنگی و اجتماعی جامعه هدف را در کنار فقر می نشاند بدون این که بتواند ارتباط معناداری را بین آن ها برقرار کند. با توجه به چنینضعف هایی، اتخاذ رویکرد فقر قابلیتی، به عنوان محور مطالعات فقر شهری در مطالعات راهبرد توسعه شهری پیشنهاد می شود تا بتوان ضمن توجه به وضعیت اقشار فقیر در شهر، ابعاد فقر اجتماعی و فرهنگی دیگر اقشار اجتماعی نیز در مطالعه لحاظ شوند. رویکرد فقر قابلیتی این امکان را فزراهم می آورد تا فقر در لایه های اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی مورد بررسی قرار گیرد. از این رو، اقشار فقیر تنها یکزی از اقشار اجتماعی محسوب می شوند که هر سه لایه فقر در آن ها به صورت متراکم و انباشت شده قابل مشاهده است؛ اما دیگر اقشار اجتماعی نیز هر یک بر حسب لایه ای دیگر )لایه های اجتماعی و فرهنگی( به میزانی فقیر محسوب می شوند که در طرح راهبرد توسعه شهری باید مورد توجه قرار گیرند. این مقاله با تأکید بر رویکرد فقر قابلیتی و تجربه مطالعات شهر قزوین، چارچوبی برای بررسی فقر شهری در مطالعات راهبرد توسعه شهری ارائه داده است

کلیدواژه ها:

راهبرد توسعه شهری ، فقر قابلیتی ، فقر شهری ، فقر درآمدی ، فقر اجتماعی ، فقر فرهنگی ، قانون اساسی ، فقر به عنوان محدودیت آزادی ، توزیع نابرابر فرصت ها