بررسی آثار خشکسالی در منطقه سیستان و ساز وکارهای تعدیلی بکار گرفته شده توسط زیان دیدگان از خشکسالی

پدپده خشکسالی در منطقه سیستان طی سالهای 1377 تا 1380 باعث بر هم خوردن تعادل اقلیمی در منطقه و بروز پیامدهای اقتصادی و اجتماعی گردید . هدف اصلی از انجام این مطالعه، شناسایی ساز و کارها و مکانیسمهایی است که خانوارهای روستائی در این منطقۀ جهت مقابله با خشکسالی بکار گرفته اند . جهت انجام مطالعه ضمن بهره گیری از یک چارچوب مفهومی، از طریق انجام تحقیق پیمایشی و تکمیل 300 پرسشنامه خانوار و 32 پرسشنامه کارشناسان، داده های جمع آوری شده با استفاده از روشهای مختلف آمار توصیفی و استنباطی مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفت . نتایج نشان می دهد که روند کاهشی که در تعداد دام خانوارها بعنوان یکی از ساز و کارهای تعدیلی در سالهای اخیر اتفاق افتاده است، در سالهای پس از خشکسالی بهبود نیافته است . تعدیلهای غذایی نیز از جمله مکانیسمهای تعدیلی غیرکشاورزی در منطقه سیستان بوده است . این تعدیلها عمو مًا از طریق کاهش مصرف برخی از مواد غذایی و افزودن بر مصرف سایر مواد غذایی صورت گرفته است . مصرف شیر و مواد لبنی و نیز میوه و سبزی جات بعد از خشکسالی در مقایسه با قبل از آن، کاهش قابل توجهی یافته است . نتایج مطالعه همچنین نشان می دهد که 11/79 درصد خانوارهای مورد مطالعه به منظور مقابله با کم آبی و تسهیل آبکشی از مخازن زیرزمینی، از تجهیزات و شیوه های مدرن آبکشی استفاده نموده اند . علیرغم اینکه استفاده از تأسیسات آبیاری تحت فشار می تواند یکی از مکانیسمهای تعدیلی مناسب در مقابله با خشکسالی باشد ، لیکن در این رابطه فقط در حدود 2 درصد از خانوارهای مورد مطالعه به منظور بالابردن بهره وری آب در سطح مزرعه از این روش استفاده نموده اند و اکثریت خانوارها دلیل عدم استفاده از آن را فقدان سرمایه اولیه معرفی می کنند . مقابله با پدیده خشکسالی در این منطقه نیاز به اقدامات اساسی و اصولی داشته که از جمله این اقدامات می توان به مقابله اساسی و کارآمد با بیابان زایی، توسعه مخازن آب و ایجاد و توسعه سرمایه گذاریهای بلندمدت متناسب با ظرفیتهای فیزیکی مربوطه ( و نیز با توجه به مزیت نسبی در بخشهای اقتصادی منطقه ) اشاره نمود .

کلیدواژه ها:

منطقه سیستان ، خشکسالی ، ساز و کارهای تعدیلی ، امنیت غذایی ، کشاورزی ، تشکلهای غیردولتی ، کارگاه آموزشی