تحلیلی بر نقش برنامه ریزی کالبدی با رویکرد کاهش آسیب پذیری سازه های شهری در برابر وقوع حوادث زلزله

کالبد شهرهای امروزی به دلایلی از قبیل مکان گزینی هسته اولیه شکل گیری شهر، روند توسعه فیزیکی نامناسب، عدم رعایت استانداردهای لازم در ساخت و ساز بناهای فلزی و بتونی و ...، همواره در معرض خطرات ناشی از بلایای طبیعی قرار دارند.یکی از این خطرات که بسیاری از شهرهای جهان از جمله کشور ما را تهدید می کند، زمین لرزه است. ایران یکی از زلزله خیزترین کشورهای دنیا محسوب می شود و شهرهای آن در رابطه با این پدیده طبیعی در گذر تاریخ، آسیب های فراواندیده اند. به طوری که در اغلب شهرها وضعیت تراکم سازه ای، جمعیت متراکم، عدم رعایت استانداردها، انجام تخلفات ساختمانیبه راحت ترین شیوه های ممکن، توسعه فیزیکی نامناسب و بی توجهی به ساختار زمین شناسی و بافت خاک و...، کالبد آنها را با خطرات گوناگونی مواجه کرده است. توجه به بخش های کالبدی پیش از بروز سانحه و مقاوم سازی آنها در برخی نقاط می توانددر حفظ پایداری شهر در حین وقوع زلزله مؤثر باشد. علاوه بر این، شناخت بخش های حساس و برنامه ریزی برای دوره اضطراردر راستای مشخص کردن مراکز امدادی، محل های اسکان اضطراری و موقت و همچنین تأمین ایمنی و امنیت بازماندگان می تواند در بازگرداندن سریع شرایط به حالت پیش از بروز سانحه و همچنین بهبودبخشی به آن در راستای توسعه و ایجادشهری پایدار نقشی حیاتی ایفا نماید. از اینرو ارزیابی آسیب پذیری شهرها در برابر این مخاطرات از ابعاد مختلف، به عنوان یکیاز عوامل تعیین کننده میزان خطر می تواند به کاهش خسارات کالبدی، اقتصادی و اجتماعی ناشی از وقوع چنین حوادثی منجر شود. بر این اساس در نوشتار حاضر سعی گردید تا با مطالعه اسنادی به بررسی برخی از معیارهای مؤثر در کاهش آسیب پذیریسازه های شهری پرداخته شود تا برخی از زوایای پنهان برنامه های توسعه کالبدی متناسب با خطرات زلزله مشخص گردد. زیرا برنامه ریزی کالبدی با هدف کاهش آسیب پذیری سازه های شهری، ناگزیر از شناخت نحوه و علل آسیب پذیری هر یک از عناصر کالبدی شهر است.

کلیدواژه ها:

برنامه ریزی کالبدی ، سازه های شهری ، توسعه ، خطرپذیری ، آسیب پذیری ، زلزله