تحلیل فضایی تخلفات ساختمانی و استفاده از اراضی در کلان شهر تهران

تخلفات ساختمانی به اقداماتی در ساختمان سازی اطلاق می شود که فاقد مجوز (پروانه) و یا دارای مغایرت با مجوز صادره از سوی شهرداری باشد. استفاده غیرمجاز از اراضی و بناهای مسکونی نیز به استفاده مغایر با کاربری های مصوب اراضی و بناهای شهری بدون اخذ مجوز از کمیسیون ماده پنج قانون شورای عالی شهرسازی و معماری ایران و یا سایر مراجع قانونی مربوط اطلاق می گردد. مدیریت شهری ایران به جهت ماهیت رانتی، زمینه های بورس بازی، وقوع تخلفات ساختمانی و استفاده غیرمجاز از اراضی و بناهای مسکونی در کلان شهر تهران را در دهه های 1370 و 1380 را تسهیل کرده است. فروش تراکم مازاد و تغییر کاربری، توافق و کسب درآمد از محل تخلفات ساختمانی، مهمترین اقدامات مدیریت شهری کلان شهر تهران در این راستا بوده است. به همین دلیل، تعداد و نسبت قابل توجه ای از نهادهای دولتی و مالکین خصوصی، مرتکب تخلفات ساختمانی و استفاده غیرمجاز از اراضی و بناهای مسکونی در کلان شهر تهران شده اند. بطوری که به ازای هر پروانه ساختمانی صادره در کلان شهر تهران در فاصله سال های 1376 الی 1387 ، حدود 3/5 مورد تخلف ساختمانی به ثبت رسیده است. این روند، مخاطره ای جدی در «توسعه فضایی پایدار» کلان شهر تهران به حساب می آید. در این مقاله، توزیع و پیامدهای فضایی تخلفات ساختمانی و استفاده غیرمجاز از اراضی و بناهای مسکونی در کلان شهر تهران در دهه های 1370 و 1380 مورد بررسی قرار می گیرد. جامعه آماری این پژوهش، مناطق بیست و دوگانه کلان شهر تهران می باشد. از این رو اطلاعات شاخص های عملکرد مدیریت شهری (فروش تراکم مازاد، تغییر کاربری، ساخت و سازها و استفاده غیرمجاز از اراضی و بناهای مسکونی) و پیامدهای فضایی آن (عدم توزیع فضایی متعادل سطح و سرانه کاربری های مسکونی، تجاری، نظامی و تحرکات فضایی جمعیت) در کل جامعه آماری کلان شهر تهران جمع آوری می گردد. جهت جمع آوری اطلاعات مورد نیاز این پژوهش از روش مطالعات کتابخانه ای و میدانی (پرسشنامه، مصاحبه و مشاهده) و جهت تحلیل آن از سیستم اطلاعات جغرافیایی (GIS) استفاده می شود. یکی از خروجی های نهایی این مقاله، نقشه توزیع و حوزه بندی تخلفات ساختمانی و استفاده غیرمجاز از اراضی و بناهای مسکونی کلان شهر تهران می باشد.

کلیدواژه ها:

تهران ، مدیریت شهری ، رانت اراضی شهری ، تخلفات ساختمانی ، استفاده غیرمجاز از اراضی ، توزیع فضایی