پهنه بندی پتانسیل رخداد زمین لغزش در ارتفاعات شمال غرب کلان شهر تهران با استفاده از مدل فازی و سیستم اطلاعات جغرافیایی

زمین لغزش فرآیندی ژئومورفولوژیکی است که به دلیل تاثیرات نسبتاً شدیدی که بر ساختارهای اقتصادی- اجتماعی و زیربنایی دارد از جمله مخاطرات اصلی طبیعی محسوب می شود. این پدیده نوعی حرکت دامنه ای است که به دلایل طبیعی و انسانی رخ می دهد و خسارات مالی و جانی قابل توجهی به ویژه در مناطق شهری و حاشیه ی شهری دارد. کشور ایران و همچنین دامنه های البرز به لحاظ ویژگی های طبیعی و زمین شناختی در بخش های زیادی دارای پتانسیل بالای وقوع لغزش است. شیب های تند کوهستانی، بارش قابل توجه در البزر، تخریب پوشش طبیعی زمین، لرزه خیزی، راه سازی و تغییر شکل طبیعی دامنه ها از جمله دلایل اصلی رخداد این پدیده در کوهستان البرز می باشد. در این نوشتار هدف آن است که ارتفاعات بخش های شمال غربی کلان شهر تهرران از نظر پتانسیل وقوع زمین لغزش مورد ارزیابی و پهنه بندی قرار گیرند. برای این کار با بهره گیری از منابع و داده های توپوگرافی، اقلیمی و زمین شناختی و استفاده از نه متغیر شامل ارتفاع، شیب، جهت دامنه، لیتولوژی، فاصله از گسله ها، فاصله از آبراهه ها، فاصله از جاده ها، کاربری/ پوشش زمین و بارندگی و همچنین به کارگیری مدل فازی، پتانسیل وقوع زمین لغزش در سیستم اطلاعات جغرافیایی برآورد و پهنه بندی گردید. نتایج نشان داد که حداقل حدود 40 درصد از مساحت ارتفاعات منطقه مورد مطالعه حساسیت زیاد و بسیار زیادی نسبت به رخداد لغزش دارد. مقایسه نقشه پیش بینی لغزش با لغزش های موجود نشان داد که مدل سازی فازی قابلیت نسبتاً خوبی برای این منظور دارد. بر مبنای نقشه ی پیش بینی شده، نواحی دارای پتانسیل لغزش بیشتر در دامنه های پرشیب، حاشیه آبراهه ها، در مراتع ضعیف، نزدیکی گسله ها و رسوبات حساس به لغزش قرار دارند. شناسایی و تعیین نواحی حساس و مستعد به لغزش می تواند ضمن کاهش خسارات، زمینه را برای انجام اقدامات پیشگیرانه و اجرای عملیات تثبیت دامنه ها فراهم آورد.

کلیدواژه ها:

زمین لغزش ، پهنه بندی ، مدل فازی ، سیستم اطلاعات جغرافیایی ، کلان شهر تهران