پهنه بندی و ساخت مدل منطقه ای خطر زمین لغزش با استفاده از تحلیل سلسله مراتبی سیستم ها (AHP) و ابزار GIS ( مطالعه موردی: حوزه آبخیز طالقان)

بلایایی طبیعی و از آنجمله زمین لغزش جزء بزرگترین عوامل مخربی می باشند که سالانه میلیونها نفر در سراسرجهان تحت تاثیر خسارات و تلفات مالی و جانی ناشی از آنها قرار می گیرند. بررسی عوامل موثر در وقوع زمین لغزش های یک منطقه و پهنه بندی خطرهای حاصل از آن می تواند کمک موثری در کاهش خسارت های حاصل از این پدیده بنماید، تحقیق حاضر تلاشی در این زمینه بوده و با بررسی عوامل موثر ایجاد زمین لغزش ها و روش های مختلف پهنه بندی خطر حرکات توده ای، اقدام به پهنه بندی حوزه آبخیز طالقان (زیرحوزه خودکاوند) با استفاده از روش تحلیل سلسله مراتبی سیستم ها (AHP) و ابزار GIS شده است. در این تحقیق با استفاده از منابع و تحقیقات مختلف ابتدا کلیه عوامل تاثیرگذار بر وقوع زمین لغزش های منطقه استخراج و سپس با کنترل این عوامل در منطقه، مهم ترین عوامل موثر به ترتیب اولویت شامل سنگ شناسی، کاربری اراضی، شیب، جهت دامنه، بارش، فاصله از گسل و ارتفاع شناسایی شدند و نقشه پراکنش زمین لغزش های منطقه مطالعاتی تهیه گردید. سپس لایه های اطلاعاتی مربوط به این ۷ عامل در محیط GIS و با استفاده از نرم افزارهای (Arc GIS, Idrisi, Ilwis) تهیه شد. به منظور تعیین میزان اهمیت هر یک از عوامل بر وقوع زمین لغزش، هر کدام از این لایه ها با لایه اطلاعاتی پراکنش زمین لغزش ها قطع داده شد. در ادامه با توجه به کیفی بودن عوامل موجود از روش تحلیل سلسله مراتبی سیستم ها برای تعیین وزن عوامل مختلف استفاده گردید. در این روش عوامل در نظر گرفته شده به صورت زوجی مقایسه شده و وزن دهی شد. وزن معیارهای هفت گانه سنگ شناسی، کاربری اراضی، شیب، جهت دامنه، بارش، فاصله از گسل و ارتفاع به ترتیب ۰/۵، ۰/۳۵، ۰/۲، ۰/۱، ۰/۲، ۰/۰۷، ۰/۰۵ است. بنابراین نتیجه گیری می شود که اثر سنگ شناسی در منطقه از بقیه عوامل بیشتر بوده و بعد از آن به ترتیب کاربری اراضی، شیب، بارش، جهت، فاصله از گسل و ارتفاع دارای بیشترین اثرات هستند. در پایان با در نظر گرفتن وزن های به دست آمده برای هر عامل و امتیازهایی که به خود اختصاص دادند مدل پهنه بندی به دست آمد و منطقه مطالعاتی به صورت نوارهای بی خطر، کم خطر، پرخطر و بسیار پرخطر از نظر خطر وقوع زمین لغزش طبقه بندی شد.

کلیدواژه ها:

زمین لغزش ، پهنه بندی خطر ، تحلیل سلسله مراتبی سیستم ها ، GIS ، طالقان