اثر سدیم تبادلی و غلظت الکترولیت بر میزان رس قابل پراکنش خودبهخودی و مکانیکی در شماری از خاکهای شور و سدیمی استان همدان

خاک حفاظت خاک در درازمدت یک فاکتور اساسی و ضروری میباشد که ایده آن از مفهوم کشارزی پایدار گرفته شده است. از فاکتورهای مهم و تاثیرگذار در کشاورزی پایدار و بهرهبرداری بهینه از خاکها ، ساختمان خاک است. با توجه به اثری که شور-سدیمی و سدیمیبودن خاک بر میزان پراکنش رس دارد، امکان تخریب ساختمان خاک در اثر وجود یون سدیم زیاد است. از اینرو، به منظور آگاهی از تاثیرنامطلوب شوری و سدیمی بودن خاک بر ویژگیهای فیزیکی و همچنین به جهت بررسی امکان بهرهبرداری بهینه از خاکهای شور وسدیمی، این پژوهش بر روی 25 خاک مختلف در استان همدان، شهرستان ملایر انجام شد. سعی شد خاکهایی انتخاب شوند که دامنهویژگیهای وسیعی از جمله شوری و سدیمی بودن داشته باشند. برای ارزیابی پایداری ساختمان خاک از دو فاکتور رس قابل پراکنش خودبهخودیSDC)و مکانیکیMDC)استفاده شد. میزان رس قابل پراکنش خاکهای مورد بررسی از نسبت 1 به 5 خاک به آب و ازروش رنگاسمی و همکاران ( 1984 ) استفاده شد. همچنین در صد سدیم تبادلیESP)با استفاده از مقدار سدیم تبادلی و گنجایش تبادل کاتیونیCEC)محاسبه شد. غلظت کل کاتیونهای محلولTCC)نیز اندازهگیری شد. نتایج نشان داد مهم ترین عوامل موثر برپراکنش رسهHMDC و SDC)در خاک های مورد بررسیTCC و ESPبود. کمترین مقادیرMDC و SDCدر خاکهای باESPکم مشاهده شد. بیشترین میزان پراکنش رس در خاکهای سدیمی باESPمیانه تا زیاد وTCCکم دیده شد. در 50>ESPغلظت زیاد نمکها در بخش محلول خاک اثر سدیم تبادلی را کاهش داد و پراکنش آنها کمتر از خاکهای سدیمی شد. بنابراین در کل رس قابل پراکنش به خوبی اثر شوری و سدیمی بودن بر پایداری ساختمان را در خاک های مورد بررسی نشان داد و خاک های غیرشور-غیرسدیمی بیشترین پایداری، خاکهای شور-سدیمی ساختمانی نسبتا پایدار و خاکهای سدیمی کمترین پایداری را داشتند. از اینرو با پژوهش- های دیگر در این زمینه و با تعیین حدود بحرانی پراکنش رس در خاکهای شور، سدیمی و شور-سدیمی می-توان با مدیریتی درست ومناسب مانع از گسترش و تا حدی کاهش اثر منفی این پدیده در خاک شد و امکان بهرهبرداری بهینه را از این گونه خاکها را فراهم کرد

کلیدواژه ها:

ساختمان خاک ، کشاورزی پایدار ، رس قابل پراکنش ، خاکهای شور وسدیمی ، سدیم تبادلی