بررسی رابطه بین عملکرد دانه و چندین صفت زراعی لاین های بومی کنجد (Sesamum indicum L.) با استفاده از روش تجزیه علیت و تجزیه به مولفه های اصلی

جهت مشخص کردن روابط بین عملکرد دانه با برخی صفات مهم زراعی و انتخاب بهترین ارقام از نظر صفات مختلف، تعداد ۳۶ رقم بومی کنجد (Sesamum indicum L.) در سه منطقه کرج، مغان و جیرفت در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به مدت دو سال از نظر ۱۴ صفت کمی ارزیابی شدند. نتایج ضرایب همبستگی نشان داد که ارتفاع اولین غلاف از طوقه گیاه، وزن دانه های یک کپسول، عملکرد بیولوژیک، تعداد دانه در یک کپسول و ارتفاع بوته بالاترین ضرایب همبستگی را با عملکرد دانه دارا بودند. تجزیه علیت نشان داد که ارتفاع اولین کپسول از طوقه گیاه، تعداد دانه در کپسول و ارتفاع بوته بیشترین اثر مستقیم مثبت و تعداد روز تا شروع رسیدگی بیشترین اثر مستقیم منفی را روی عملکرد دانه داشتند و پیشنهاد می شود که به عنوان شاخص های انتخاب برای پیشرفت عملکرد دانه به کار روند. نتایج تجزیه به مولفه های اصلی نشان داد که در ژنوتیپ های مورد بررسی پنج مولفه در مجموع ۷۷.۹۲ درصد از تغییرات داده ها را توجیه کردند. از لحاظ عملکرد به ترتیب ژنوتیپ های ۷۳۰-۷۸، ۲۲۹-۷۸ و ۵۷۰-۷۸ دارای بالاترین عملکرد دانه در بین ژنوتیپ های مورد بررسی در بای پلات حاصل از مولفه اول و دوم بودند. براساس تجزیه خوشه ای برای کلیه صفات مورد ارزیابی، چهار گروه تشخیص داده شد. نتایج تجزیه خوشه ای نشان داد که دسته بندی ژنوتیپ ها با توزیع جغرافیایی ژنوتیپ ها ارتباطی نداشته و اکثر ژنوتیپ ها براساس تفاوت های ریخت شناختی گروه بندی شدند. ارقام بومی که از لحاظ عملکرد دارای برتری بودند، همگی در خوشه شماره یک قرار گرفتند که از آن ها می توان برای پروژه های دورگ گیری استفاده نمود.

کلیدواژه ها:

بای پلات ، پیشرفت عملکرد ، توزیع جغرافیایی ، روابط بین صفات ، شاخص های انتخاب