تصویرآینده عدالت قضایی در عصر هوش مصنوعی: آیندهنگاری نظام قضایی

این پژوهش با رویکردی آیندهپژوهانه به تحلیل نقشآفرینی هوش مصنوعی در نظام قضایی می پردازد. پیشرفت های نوظهور در یادگیری ماشین، پردازش زبان طبیعی (NLP) و تحلیل الگوریتمی داده ها، همراه با فشارهای ساختاری برای کارآمدسازی نظام عدالت، ضرورت بازاندیشی در پارادایمهای قضایی را اجتناب ناپذیر ساخته است. این مطالعه با بهره گیری از روش شناسی آیندهنگاری و تحلیل روندهای فناورانه - اجتماعی - حقوقی، به شناسایی پیشران های اصلی تحول نظام قضایی پرداخته و با تحلیل تاثیرات متقابل آنها، سه سناریوی محتمل را ترسیم می کند: «عدالت الکترونیک فراگیر» به عنوان سناریوی مطلوب که در آن، هوش مصنوعی، ضمن افزایش کارایی، قدرت تشخیص نهایی در اختیار قضات انسانی باقی می ماند؛ «عدالت الگوریتمی بی روح» به مثابه سناریوی بدبینانه که با اتکای افراطی به تصمیم گیری ماشینی، به محرومیت زدایی از عدالت منجر می شود؛ و «همزیستی انسان - ماشین» به عنوان سناریوی میانه و محتمل تر که در آن، تعامل سازنده و مکمل بین قابلیت های هوش مصنوعی (تحلیل حجم گسترده داده ها و پیش بینی الگوها) و توانمندی های منحصربه فرد انسانی (قضاوت اخلاقی، همدلی و تفسیر زمینه مند) شکل می گیرد. یافته های تحقیق نشان می دهد که پیاده سازی موفق این تحول دیجیتال مستلزم طراحی واسطه های کاربری انسان - ماشین با رویکرد انسان - محور، تدوین چارچوب های تنظیمگری متوازن و هوشمند، توسعه پروتکل های امنیتی - حریم خصوصی برای حفاظت از داده های حساس قضایی، و آموزش مداوم متخصصان حقوقی برای کار با این فناوری هاست. همچنین، ایجاد مکانیسم های نظارتی برای پایش و اصلاح سوگیری های الگوریتمی و حفظ استقلال انسانی در تصمیم گیری های قضایی از الزامات اساسی برای تضمین شکلگیری نظامی است که فناوری را در خدمت ارزش های بنیادین عدالت به کار می گیرد.

کلیدواژه ها:

تصویر آینده ، هوش مصنوعی ، عدالت قضایی ، نظام حقوقی ، آیندهنگاری