ارزیابی عملکرد فصلی سیستم های آبیاری و گیاهان با شاخص ARIS

ارزیابی عملکرد آبیاری برای برنامه ریزی هیدرولوژیکی و به عنوان اولین گام برای بهبود مدیریت آب مورد نیاز است که یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد، شاخص عرضه نسبی سالانه آبیاری (ARIS) می باشد که در کشاورزی و مدیریت منابع آب برای ارزیابی کفایت تامین آب برای آبیاری در طول یک دوره زراعی استفاده می گردد. بنابراین هدف از انجام این تحقیق، بررسی شاخص ARIS و شاخص های بهره وری آب برای گیاهان مختلف (گندم، ذرت بذری، علوفه ای و دانه ای، چغندرقند، پنبه، یونجه و سویا) در دو سیستم آبیاری سطحی و سنترپیوت در دشت مغان بود که برای بررسی بهره وری آب از سه شاخص 〖WP〗_T، 〖WP〗_eg و 〖WP〗_en استفاده شد. این تحقیق در ۱۳ ترکیب سیستم آبیاری - محصول در سطح ۶۴۷ هکتار انجام شد. نتایج نشان داد شاخصARIS  برای منطقه مورد مطالعه از ۷۳/۰ تا ۲۱/۲ متغیر بوده به طوری که میانگین کلی آن ۲۷/۱ با انحراف استاندارد کلی ۱۵/۰ به دست آمد که بیانگر اعمال پرآبیاری در سطح مزارع بود. با توجه به سیستم های آبیاری، میانگین ARIS برای آبیاری سطحی و سنترپیوت به ترتیب ۶۰/۱ و ۸۹/۰ به دست آمد. همچنین به لحاظ نوع گیاه، سویا و ذرت علوفه ای با ۷۳/۰ و ۷۳/۱ به ترتیب دارای کمترین و بیشترین مقدار ARIS بودند. از طرف دیگر، بررسی بهره وری فنی و اقتصادی آب برای محصولات اصلی و سیستم های آبیاری نشان داد ذرت دانه ای و بذری و پنبه در سیستم آبیاری سطحی و چغندرقند و ذرت علوفه ای تحت کشت سیستم آبیاری سنترپیوت به ترتیب دارای کمترین و بیشترین مقدار شاخص بهره وری اقتصادی آب بودند. با توجه به حجم مصرف آب، بهره وری آب و بهره وری ناخالص، بهترین گزینه برای کشت در منطقه محصول گندم توصیه گردید. همچنین به لحاظ مصرف آب و بهره وری با توجه به نوع سیستم آبیاری، سیستم سنترپیوت کارآیی بیشتری نسبت به سیستم سطحی داشته و توسعه این سیستم توصیه می گردد.

کلیدواژه ها:

بهره وری آب ، دشت مغان ، سیستم آبیاری سطحی ، سیستم آبیاری سنترپیوت ، شاخص عرضه نسبی سالانه آبیاری