کاهش تلفات و ضایعات محصولات کشاورزی: ارائه تجارب جهانی

امروزه یکی از معضلات و تهدیدهای پیش روی تحقق امنیت غذایی در جوامع بشری، وجود مقدار نامتعارف تلفات و ضایعات محصولات کشاورزی است. از این رو می توان گفت که عملی ترین و شاید در دسترس ترین راه ارتقاء سطح بهره وری و ضریب امنیت غذایی کشور، استفاده بهینه ازتولیدات موجود با رویکرد کاهش ضایعات محصولات کشاورزی است. هدف اصلی مقاله حاضر، بررسی ابعاد هدر رفت غذا، اقدامات عملی و سیاست گذاری های مربوطه و مقایسه روند تغییرات آن در بین کشورها، با استفاده از روش رئالیسم انتقادی و اتکا به داده های آماری مقطعی و سری زمانی حاصل از پایگاه های علمی - اطلاعاتی تخصصی است. یافته های مطالعه و تجارب جهانی حاکی از آن است که غلات و سبزیجات ، هدر رفت بیشتری در بین گروه های مواد غذایی دارند. همچنین هدر رفت غذا بین بالادست و پایین دست زنجیره عرضه، به طور تقریبا متوازن صورت می گیرد. در ایران براساس آخرین براوردها، حدود ۱۶ درصد از محصولات زراعی و حدود ۲۸ درصد از تولیدات باغی در مراحل مختلف تولید تا مصرف از بین می رود. نتایج گزارشات، حاکی از برآورد حدود ۹۳۱ میلیون تن ضایعات غذا در جهان است که به ترتیب ۶۱ درصد آن در سطح خانوار ۲۶ درصد در حوزه خدمات غذا و ۱۳ درصد در بخش خرده فروشی روی می دهد. همچنین، میزان رسانه ضایعات غذا در جمهوری اسلامی ایران ۷۱ کیلوگرم در سال می باشد. فقدان نظام جامع اطلاعاتی برای سنجش هدررفت مواد غذایی بالاتر از آنها از مهم ترین خلاء های موجود در این زمینه محسوب می شود. اولین قدم برای پرداختن به امر تعدیل و کاهش تلفات و ضایعات، گردآوری اطلاعات مستند و مبتنی بر اصول علمی و فنی است از این رو تلاش برای پیشرفت در جهت کاهش اتلاف و ضایعات مواد غایی باید در راستای سه محور زیر در نظر گرفته شود: سنجش میزان تلفات و ضایعات محصولات اساسی کشاورزی و تعیین نقاط بحرانی ایجاد آن در مراحل پس از برداشت (صید یا کشتار)، اصلاح و ارتقاء فناوری های کاهش تلفات و ضایعات محصولات اساسی کشاورزی در مراحل پس از برداشت، به کارگیری زائدات، ضایعت و پسماندهای تولیدات کشاورزی و تبدیل آن ها به فراورده های قابل مصرف و با ارزش افزوده بیشتر.

کلیدواژه ها:

تلفات ، ضایعات ، محصولات کشاورزی ، نقاط بحرانی ، هدر رفت