ترسیم ساختار دانش در پژوهش های علوم قرآن و حدیث ایران با استفاده از تحلیل هم واژگانی

هدف: پژوهش حاضر با هدف ترسیم ساختار حوزه علوم قرآن و حدیث ایران در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام، طی سال های ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۴ انجام شده است. روش شناسی: این پژوهش از نوع روش های کاربردی علم سنجی است و با استفاده از تحلیل هم رخدادی واژگان انجام شده است. جامعه پژوهش از ۳۶۳۸ مقاله تشکیل شده است که در مجله های حوزه علوم قرآن و حدیث ایران منتشر شده و در پایگاه استنادی علوم جهان اسلام نمایه می شوند. برای تجزیه و تحلیل و آماده سازی داده ها و همچنین ترسیم نقشه ها، از نرم افزارهای اس.پی.اس.اس، بیب اکسل، یو سی آی نت و ووس-ویور استفاده شده است. یافته ها: نتایج نشان دادند که کلیدواژه های «قرآن»، «نهج البلاغه» و «امام علی (ع)» پرتکرارترین کلیدواژه ها در پژوهش های حوزه قرآن و حدیث بوده اند. همچنین، زوج «نهج البلاغه امام علی(ع)» پرتکرارترین زوج هم واژگانی در پژوهش های این حوزه بوده است. یافته های حاصل از تحلیل خوشه ای نشان دادند که در بازه زمانی تحت مطالعه، مفاهیم حوزه قرآن و حدیث ایران از یازده خوشه تشکیل شده اند. در انتها، بر اساس نتایج مربوط به نمودار راهبردی، خوشه های موضوعی بلوغ یافته و خوش توسعه در مطالعات قرآن و حدیث شناسایی شدند. نتیجه گیری: عدم وجود برخی مفاهیم کلیدی قرآنی نظیر اخلاق اسلامی، فلسفه و مکاتب فلسفه اسلامی، سیره نبوی و سیر تاریخی نظرات عالمان و اندیشمندان اسلامی، می تواند حاکی از توجه کمتر پژوهشگران به این حوزه بوده باشد.

کلیدواژه ها:

علوم قرآن و حدیث ، متن کاوی ، تحلیل محتوا ، هم واژگانی ، ترسیم ساختار دانش