درآمدی بر شناخت گنبدهای رک در برج های آرامگاهی منطقه مازندران

هدف از ارایه این مقاله معرفی و بازشناسی نمونه خاصی از گنبدهای ایرانی منطقه مازندران است که بصورت شیبدار مورب ( رک ) می باشد.خاستگاه گنبدهای شیبدار مورب ( رک ) از منطقه مازندران است که در حال حاضر در سرتاسر ایران پراکنده هستند . بررسی این گونهگنبدها که کمتر مورد پژوهشواقع شده است، می تواند در تاثیرگذاری معماری بومی منطقه مازندران در تاریخ نگاری معماری ایران نقشبهسزایی داشته باشد. دستاوردهای مقاله نشان می دهد بیشترین کاربرد گنبدهای رک در برج های آرامگاهی قرن هشتم و نهم ه. ق مازندران می باشد. همچنین ساختار گنبدهای رک از اصول خاصی پیروی می کنند که در حالت عمومی مشترک و در حالت موردی غیرمشترک می باشند. از لحاظ شکلی این گنبدها بصورت های هرمی، چند وجهی، مخروطی پیازی، مخروطی ساده هستند و از لحاظ پوسته غالباً بصورت دوپوسته گسسته می باشند که پوسته خارجی رک و پوسته داخلی عرقچین یا بستو می باشد. اغلب گنبدهای رک دارای دریچه ای در سمت شرق می باشند که جهت کوران هوا بین دو پوسته می باشد. عمده مصالح بکار رفته در این گنبدها آجر است که در مناطق کوهپایه ای نیز از سنگاستفاده شده است. همچنین در برخی از این گنبدها در دوره های متاخر از اندودهایی بعنوان لایه محافظتی استفاده شده است. بیشتر تزیینات برجها در محل اتصال گنبد با بشن بصورت های متنوع آجرکاری و کاشی کاری می باشد. منابع مورد بررسی در این مقاله بصورتکتابخانه ای و میدانی با تاکید بر مطالعات میدانی بوده است

کلیدواژه ها:

معماری بومی ، گنبد ، رک ، برج ، مازندران