آینده پژوهی شهری: مرور نظام مند مطالعات شهری ایران در بازه زمانی ۱۳۹۰-۱۴۰۱

آینده پژوهی از حدود یک دهه پیش توجه پژوهشگران داخلی را به خود جلب کرده است. این دانش به دلیل عدم تعمیق آن در لایه­ های سیاستگذاری، برنامه­ریزی و تنظیم­گری و فقدان زیرساخت­های فکری و فرهنگی موردنیاز، هنوز به شکلی شایسته در کشور نهادینه نشده است. پژوهش حاضر با هدف بررسی نظام­مند مطالعات داخل ایران به ارائه ابعاد و شاخص­های آینده پژوهی پرداخته است. این پژوهش از نظر هدف، در گروه تحقیق ­های کاربردی قرار دارد و از نظر نوع و ماهیت داده­ ها، کیفی است. پژوهشی توصیفی تحلیلی بوده و با رویکرد فرامطالعه انجام شده است. در این رویکرد ابتدا مطالعات و پژوهش­های داخلی علمی پژوهشی بررسی شده و تعداد ۶۶ مقاله نهایی انتخاب گردید. پس ازآن اطلاعات مناسب متون با استفاده از روش تحلیل مضمون در قالب کدگذاری­های باز و محوری استخراج شده و به تجزیه و تحلیل و ترکیب و مقایسه یافته ­های کیفی می­پردازد، درنهایت با استفاده از کدهای استخراج شده حاصل بررسی نظام­مند مقاله­ های منتخب، چارچوب آینده پژوهی شهری ارائه شده است. در این چارچوب چهار رهیافت اصلی شناسایی شده است. رهیافت فرایندی و مشارکت پذیری به دنبال افزایش مشارکت و همکاری ذی­نفعان و ذی­نفوذان می­ باشد. رهیافت کل­نگر و بلندمدت به دنبال خلق برنامه ­های منعطف، تاب ­آور و کاربردی­ تر و تولید دانش در برنامه بلندمدت و میان مدت است. رهیافت تصمیم ­گیری و برنامه ­ریزی جامع و منعطف به دنبال شناخت و تحلیل دقیق از محیط برنامه ریزی و در نهایت رهیافت آمادگی در برابرآینده ­های ممکن به دنبال درک آینده ­های محتمل و آمادگی بهتر برای رویارویی با آینده می ­باشد.

کلیدواژه ها:

Future study ، Meta-study ، Theme analysis ، urban studies ، methodology ، آینده پژوهی ، فرامطالعه ، تحلیل مضمون ، مطالعات شهری ، روش شناسی