مدیریت یکپارچه خاک و آب در مقیاس مزرعه در زیر حوضه هنام (قسمت اول: تعیین واحدهای همگن مدیریت خاک و آب)

مقاله حاضر، بررسی مراحل دستیابی به چارچوب بومی–اجرایی مدیریت یکپارچه )تلفیقی) خاک و آب در مقیاس مزرعه است که از طریق طرح کلانی با ۱۹ پروژه از سال ۱۳۹۲ تا ۱۳۹۹ با مشارکت محققین، کارشناسان و کشاورزان از سطح بین المللی، ملی، و محلی در زیر حوزه هنام استان لرستان انجام شد. برای این منظور، زمین های کشاورزی براساس ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی خاک، دسته بندی شد تا با شناخت مسائل مدیریت خاک و آب برای کشاورزی در یک واحد همگن، تبدیل نقشه های خاکشناسی به نقشه های واحدهای مدیریت همگن امکان پذیر باشد. در این پژوهش، روش طبقه بندی استعداد حاصلخیزی خاک به عنوان رویکردی یکپارچه که بافت خاک سطحی و عمقی و توصیف کننده های خاک را در بر می گیرد، استفاده شد. همچنین، تعریف چندین توصیف کننده برای مناطق خشک و نیمه خشک تغییر کرده و توصیف کننده های جدیدی برای طبقه بندی استعداد آبیاری ( ICC) معرفی شد. اطلاعات مورد نیاز با حفر ۱۱۹ نیمرخ خاک و نمونه برداری از ۱۰۱ نقطه خاک سطحی در مقیاس مدیریت پذیر جمع آوری و ویژگی های فیزیکی، شیمیایی و زیستی نمونه ها، اندازه گیری شد. سپس، لایه های اطلاعاتی مختلف شامل نقشه نیمه تفصیلی دقیق خاک با استفاده از روش زمین خاکشناسی (ژئوپدولوژی)، محدودیت، طبقه بندی و تناسب اراضی، توان (پتانسیل) تولید محصولات عمده کشاورزی، تخریب خاک، محل های برداشت آب، کاربری اراضی و حدنگار (کاداستر) کشاورزی ۲۳۹۵ مزرعه، تهیه شد. تیم چند رشته ای با بازدید محلی و مصاحبه با ۸۴ کشاورز منتخب ۲۴ روستا از طریق پرسشنامه در سال زراعی ۱۳۹۷-۱۳۹۸، مسائل و وضعیت فعلی خاک و آب آن ها را بررسی نمود. بر پایه نتایج، تعداد ۲۳ واحد همگن مدیریت خاک و آب در اراضی آبی و ۳۰ واحد همگن در اراضی دیم تفکیک شد. این واحدهای همگن، ۹۳% از اراضی آبی و ۹۰% از اراضی دیم را می پوشاند. بررسی ها نشان داد که منطقه دارای مشکلاتی مانند سخت لایه شخم، کمبود عناصر غذایی فسفر و روی، برنامه ریزی نامناسب آبیاری و سه دسته متفاوت بهره بردار بود. سرانجام، برای هر واحد همگن مدیریت خاک و آب، بسته مدیریتی تهیه شد و اعتبارسنجی گردید که نتایج آن در قسمت دوم مقاله ارائه می شود.

کلیدواژه ها:

مدیریت تلفیقی ، مدیریت جامع آبخیز ، شکاف عملکرد ، بسته مدیریتی ، تحقیق مشارکتی