پل زدن بین هوش مصنوعی و ارگونومی شناختی: فراخوانی برای هم افزایی

پتانسیل قابل توجهی بین حوزه هوش مصنوعی (AI: Artificial Intelligence) و ارگونومی شناختی وجود دارد. هدف از این جستار حمایت از افزایش توجه به هم افزایی بین هوش مصنوعی و ارگونومی شناختی و همچنین نیاز فوری به کاوش آن در تحقیق و عمل است. هوش مصنوعی به بخشی جدایی ناپذیر از محیط کار مدرن تبدیل شده است، صنایع را متحول می کند، بهره وری را افزایش می دهد و فرآیندها را ساده می کند(۱). با این حال، همانطور که فناوری های هوش مصنوعی به تکامل خود ادامه می دهند، در نظر گرفتن جنبه انسانی در این تحول دیجیتال ضروری است(۲). ارگونومی، علم طراحی فضاهای کاری و ابزار متناسب با افرادی است که از آن ها استفاده می کنند و عنصری حیاتی است در حصول اطمینان از اینکه ادغام هوش مصنوعی در محل کار، رفاه، کارایی و موفقیت کلی کارکنان را افزایش می دهد(۳).   هوش مصنوعی با پیشرفت های سریع خود، حوزه ها و صنایع مختلف را از مراقبت های بهداشتی تا وسایل نقلیه خودران و خدمات مالی متحول می کند. در حالی که مزایای بالقوه مشهود است، مفاهیم اخلاقی، شناختی و ارگونومیکی به همان اندازه مهم هستند. ارگونومی شناختی زیر شاخه ای از ارگونومی است که به طراحی و ارزیابی سیستم ها و فناوری هایی می پردازد که از فرآیندهای شناختی انسان مانند ادراک، توجه، حافظه و تصمیم گیری پشتیبانی می کنند(۴). حوزه ارگونومی شناختی، که در درجه اول بر بهینه سازی تعامل انسان و سیستم تمرکز دارد، کلید تضمین این است که سیستم های هوش مصنوعی به گونه ای طراحی و اجرا شوند که با ظرفیت ها، توانایی ها و محدودیت های شناختی انسان همسو باشد(۵). پیاده سازی های فعلی هوش مصنوعی معمولا یک تمرکز فناوری محور را اتخاذ می کنند و از کارکنان انتظار می رود که با فناوری سازگار شوند(۶). در این تمرکز فناوری محور، عملکرد و دقت هوش مصنوعی بهینه شده است، اما این جنبه ها به صورت مجزا در نظر گرفته می شوند. این دیدگاه ملاحظات انتقادی مختلفی را مطرح می کند که اغلب در طراحی و اجرای فناوری های پیشرفته نادیده گرفته می شوند و گاهی با پیامدهای فاجعه باری همراه هستند(۶). از نقطه نظر ارگونومی، طراحی هوش مصنوعی باید از تمرکز فناوری محور به دیدگاه سیستمی و انسانی منتقل شود. با اعمال تمرکز بر کارکنان، هوش مصنوعی باید به طور معنادار و ایمن در فرآیندهای کاری با هدف بهینه سازی عملکرد کلی سیستم و رفاه افراد طراحی و ادغام شود(۷). در زیر چند دلیل قانع کننده برای ادغام هوش مصنوعی و ارگونومی شناختی آورده شده است: هوش مصنوعی انسان محور: استقرار سیستم های هوش مصنوعی در تنظیمات مختلف نیازمند رویکرد کاربر محور است. ارگونومی شناختی می تواند بینش های ارزشمندی را در مورد طراحی رابط های هوش مصنوعی ارائه دهد و اطمینان حاصل کند که آنها از نظر بصری کاربرپسند هستند(۸). ملاحظات اخلاقی: ابعاد اخلاقی هوش مصنوعی، از جمله انصاف، شفافیت و مسئولیت پذیری، زمانی که اصول ارگونومی شناختی در فرآیند طراحی تعبیه شده باشد، می تواند بهتر مورد توجه قرار گیرد. این می تواند به سیستم های هوش مصنوعی اخلاقی تر که به ارزش های انسانی احترام می گذارند کمک کند(۹). عملکرد پیشرفته: بهینه سازی همکاری انسان و هوش مصنوعی می تواند به بهبود عملکرد کلی سیستم منجر شود. این امر به ویژه در حوزه هایی مانند مراقبت های بهداشتی، که در آن هوش مصنوعی به متخصصان پزشکی در تصمیم گیری های تشخیص و درمان کمک می کند، حیاتی است(۱۰). کاهش اضافه بار شناختی: ارگونومی شناختی می تواند با ساده کردن ارائه اطلاعات و فرآیندهای تعامل، به کاهش اضافه بار شناختی، یک مسئله رایج در تعاملات انسان و هوش مصنوعی کمک کند(۱۱). رضایت کاربر: سیستم های هوش مصنوعی که با در نظر گرفتن شناخت انسان طراحی شده اند، بیشتر مورد استقبال کاربران قرار می گیرند که منجر به رضایت کاربر و میزان پذیرش بالاتر می شود(۱۱). ایمنی و اعتماد: همکاری انسان و هوش مصنوعی را می توان با القای اعتماد به سیستم های هوش مصنوعی به طور قابل توجهی افزایش داد. اطمینان از همسویی هوش مصنوعی با قابلیت های شناختی انسان برای ایجاد اعتماد در میان کاربران بسیار مهم است(۱۲).

کلیدواژه ها:

Artificial intelligence ، cognitive ergonomics ، human performance ، هوش مصنوعی ، ارگونومی شناختی ، عملکرد انسانی