کاربرد شاخص کمبود توام (JDI) در تحلیل خشکسالی های حاشیه جنوبی دریای خزر

خشک سالی پدیده ای اقلیمی است که به کندی شروع می شود و طبیعتی پنهان دارد. مدت زمان وقوع آن طولانی است و خسارت های ناشی از آن در بخش های مختلف، مانند کشاورزی و محیط زیست و اقتصاد، به صورت تدریجی ظاهر می شود. پایش و پیشبینی خشک سالیها، به ویژه تعیین دقیق زمان شروع و تداوم آن، در مدیریت منابع آبی و برنامهریزی جهت کاهش آثار مخرب خشک سالی اهمیتی ویژه دارد. در این مطالعه، خشک سالیهای سه استان گلستان، گیلان و مازندران (استانهای حاشیه دریای خزر) با استفاده از شاخص کمبود توام (JDI) ارزیابی شد. همچنین عملکرد شاخص JDI با دو شاخص بارش استانداردشده (SPI) و SPI اصلاح شده () مقایسه شد. بدین منظور، از دادههای بارش ماهیانه پنج ایستگاه سینوپتیک بابلسر، بندرانزلی، رامسر، گرگان، و رشت، در دوره آماری ۱۹۷۱ تا ۲۰۱۱، برای محاسبه شاخص های مورد بررسی استفاده شد. نتایج نشان داد در سالهای اخیر تعداد ماههای خشک در منطقه مطالعه شده افزایش یافته است؛ طوری که در همه ایستگاهها (به جز بابلسر) درصد ماههای خشک به بیش از ۵۰ درصد در ده سال اخیر (۲۰۰۲ ۲۰۱۱) رسیده است. بر اساس محاسبات انجام شده برای شاخصهای JDI و SPI و ، هر چه فاصله ایستگاهها از دریای خزر بیشتر میشود مقدار خشکیها و کمبود بارش نیز افزایش مییابد. همچنین، نتایج نشان داد شاخص JDI، علاوه بر توصیف علمی وضعیت کلی خشک سالی، قابلیت مشخص کردن ظهور (آغاز) خشک سالیها و نیز خشک سالیهای طولانی مدت را دارد و ارزیابی وضعیت خشک سالی را به صورت ماه به ماه میسر میسازد.

کلیدواژه ها:

Copula Functions ، Drought ، Caspian Sea ، Joint Deficit Index