مطالعات سند ملی آمایش سرزمین نظام سکونتگاهی و توزیع فضایی جمعیت (جلد چهارم - برنامه ریزی و سیاست گذاری)

تنظیم روابط بین عوامل انسانی، اقتصادی و محیطی با انگیزه بهرهمندی از سرزمین در جهت استفاده شایسته
و پایدار از توان انسانی و طبیعی، مورد توجه آمایش سرزمین است. به بیانی دیگر، آمایش سرزمین به دنبال
چیدمان سه مولفه مهم جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی برای تحقق مطلوبترین، عادلانهترین و پایدارترین
سازمان فضایی در سرزمین است. در این راستا، بدیهی است که آمایش سرزمین در چارچوب اصول مصوب، از
طریق حفاظت کاربریهای پایدار اراضی، افزایش بهرهوری، کارایی و بازده اقتصادی، گسترش عدالت اجتماعی،
رفع فقر و محرومیت، برقراری تعادل و توازن در برخورداری از سطح معقول توسعه و رفاه در تمام مناطق
جغرافیایی، ایجاد و تحکیم پیوندهای اقتصادی درون و برون منطقهای و هماهنگسازی تاثیرات فضایی– زمانی
سیاستهای بخشی، استانی، منطقهای و ملی بهگونهای عمل کرده تا بتواند اهداف چشمانداز بلندمدت توسعه
کشور و مدیریت یکپارچه سرزمین را بهصورت تحققپذیر، متوازن، پایدار و عادلانه عملی سازد . درمجموع
میتوان چنین بیان داشت که آمایش سرزمین نوعی برنامهریزی فضایی راهبردی است که با بهرهمندی از خرد،
دانش و بینش سرزمینی، به دنبال تحقق موارد زیر است:
 توسعه فضایی متعادل و متوازن سرزمین با رعایت توان اکولوژیک؛
 حفظ وحدت و یکپارچگی سرزمین؛
 بهرهوری بهینه از سرزمین، متناسب با ظرفیتهای فضایی و موقعیت مکانی همچون هاب ارتباطی و اقتصاد
دریاپایه؛
 توجه ویژه به قلمروهای خاص سرزمینی؛
 کاهش اختلاف در بهرهمندی نواحی و اقوام گوناگون کشور از مواهب توسعه؛
 ارتقاء بهرهوری و کارایی اقتصادی؛
 ارتقاء رقابتپذیری بینالمللی، مبتنی بر فعالسازی مزیتهای مغفول مانده و خلق مزیتهای جدید
سرزمینی و
 ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان همه مناطق کشور.
با عنایت به اهمیت موضوع آمایش سرزمین، ضرورت و نقش آن در نظام برنامهریزی همواره مورد تاکید نظام
برنامهریزی؛ بهویژه سازمان برنامه و بودجه کشور بوده، به نحوی که در پنج دهه گذشته، چهار دوره مطالعات
آمایش سرزمین در کشور تجربه شده است. در ادامه تلاشهای صورت گرفته برای تدوین سند ملی آمایش
سرزمین؛ در دوره اخیر، پس از آغاز بهکار دولت تدبیر و امید و احیای سازمان برنامه و بودجه کشور، با توجه
به اهمیت موضوع و با استناد به تکلیف قانونی ماده ۲۰ قانون برنامه ششم توسعه، تدوین سند ملی آمایش
سرزمین مدنظر قرار گرفته و انجام آن به مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری واگذار شد.
پس از محول شدن تهیه سند ملی آمایش سرزمین به مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری، بهمنظور
بهرهمندی حداکثری از مجموعه مطالعات و گزارشهای انجام شده در کشور؛ بهرهگیری از تمام اندوخته دولت
و توان علمی کشور در راستای تدوین سندی جامع، بهعنوان نقشه راه توسعه بلندمدت کشور، ساختار اجرایی
تدوین سند ملی آمایش با هدف عضویت معاونت وزارتخانهها و دستگاههای اجرایی ذیربط و همچنین اساتید
و صاحبنظران برجسته کشور در ترکیب تمامی کارگروهها، شکل گرفت. در این راستا، مطالعات سند ملی
آمایش سرزمین در قالب ۸۳ گروه مطالعاتی با حضور بیش از ۱۴ نفر از صاحبنظران برجسته کشور و
کارشناسان مجرب در حوزههای جمعیتی، محیطزیست، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انجام پذیرفت که
ماحصل تلاش گروههای مختلف مطالعاتی، تدوین بیش از ۰۴ جلد گزارش پشتیبان سند ملی آمایش سرزمین
بوده که این گزارش بخشی از آن مجموعه است.
امید است نتایج حاصل از سند ملی آمایش سرزمین، راهنمای مناسبی برای تمامی ذینفعان بوده و نویدبخش
تحقق توسعه پایدار در سرزمین ایران باشد. در پایان واجب میدانم مراتب تشکر و قدردانی صمیمانه خود از
سرورانی که در راهبری، هدایت و تدوین سند ملی آمایش سرزمین در قالب شورای مشورتی و سیاستگذاری،
کمیته علمی و کمیته اجرایی سهیم بودهاند را ابراز دارم.