مطالعات سند ملی آمایش سرزمین مدل و فرآیند تلفیق (پیوست ۲ گزارش تلفیق)

برنامهریزی فضایی بیانکننده چگونگی استقرار فضایی فعالیتها، جمعیت و آثار آنها بر سرزمین است. از اینرو،

هدف اصلی آن طراحی سازمان فضایی مطلوب است. در این نوع از برنامهریزی، بررسی مناسب تعادلهای

بخشی و منطقهای و همچنین توجه به بهرهبرداری متوازن از سرزمین نقش بسزایی در تدوین سناریوها و

تعیین الگوی استقرار مطلوب جمعیت و فعالیت دارد. به این نوع برنامهریزی در ایران، آمایش سرزمین اطلاق

شده که در سه سطح ملی، منطقهای و استانی تدوین و اجرا میشود. از اینرو، بر اساس مصوبه ماده ۲۰ قانون

برنامه ششم، دولت موظف است اسناد آمایش ملی و استانی را تدوین، تصویب و به اجرا گذارد. در این راستا،

وجود یک چارچوب )مدل( که بیانگر مراحل اجرای کار و ارتباطات بین اجزاء باشد، از اهمیت ویژهای برخوردار

است. بهعلاوه از ضروریات تدوین سند آمایش، وجود مدل تلفیق مدون قبل از آغاز مطالعات است، زیرا وجود

حجم زیاد اطلاعات میتواند باعث سردرگمی در زمان تلفیق آنها در انتهای مطالعات شود. روشهای ایجاد

یکپارچگی در اطلاعات در برنامهریزی فضایی متفاوت است. در برخی روشها ساختار یکپارچه در سطح متغیرها

در نظر گرفته میشود، به این معنا که کلیه متغیرها در هریک از بخشها میتوانند با یکدیگر ارتباط داشته و

محدودیتی در برقراری این ارتباط وجود ندارد، در حالیکه در روشهای دیگر این ارتباط و یکپارچگی از سطح

متغیرها میتواند به سطح نتایج انتقال داده شود. واضح است که هرچه این یکپارچگی از سطح متغیرها به

سطح نتایج حرکت کند، از پیچیدگیهای روش کاسته شده؛ اما در مقابل، نتایج به دست آمده نیز از دقت

کمتری برخوردار خواهند بود. بنابراین، انتخاب مدل یکپارچه بستگی به اهداف و خروجیهای مورد انتظار

سطح آمایش سرزمین خواهد داشت. از طرفی، آمایش سرزمین علم بینرشتهای است که از تئوری علوم دیگر

بهره میگیرد و همین امر استفاده از رویکردها و روشهای تلفیقی در آن را ضروری مینماید. وجود رویکرد

تلفیقی این امکان را داده که با بهرهگیری از تلفیق روشهای مختلف بتوان در هر بخش، خروجی مناسب را به

دست آورد و بهصورت یکپارچه هم در سطح متغیرهای کمی و کیفی و هم در سطح نتایج، به خروجیهای

مورد انتظار نهایی دست یابد. مدل تلفیق مدنظر تدوین سند ملی آمایش سرزمین، با توجه به اصول هشتگانه

آمایش سرزمین و بهمنظور حصول خروجیهای اصلی مورد انتظار این سند، هم تلفیق در سطح متغیرهای

کمی و کیفی و هم در سطح نتایج را با توجه به مراحل مختلف مورد توجه قرار داده است. بر اساس این مدل

با احصاء چالشها، تدوین جهتگیریها، تدوین ملاحظات و قیود سرزمینی، تعیین توازن، تعارضات و تعادلهای

بخشی و منطقهای و با رویکرد آیندهنگری میتوان سازمان فضایی مطلوب کشور در افق ۰۰۲۰ را ترسیم کرد.