مطالعات سند ملی آمایش سرزمین صنعت، معدن و بازرگانی (جلد سوم- بازرگانی)

تنظیم روابط بین عوامل انسانی، اقتصادی و محیطی با انگیزه بهره مندی از سرزمین در جهت استفاده شایسته
و پایدار از توان انسانی و طبیعی، مورد توجه آمایش سرزمین است. به بیانی دیگر، آمایش سرزمین به دنبال
چیدمان سه مولفه مهم جمعیت، سرمایه و منابع طبیعی برای تحقق مطلوب ترین، عادلانه ترین و پایدارترین
سازمان فضایی در سرزمین است. در این راستا، بدیهی است که آمایش سرزمین در چارچوب اصول مصوب، از
طریق حفاظت کاربری های پایدار اراضی، افزایش بهره وری، کارایی و بازده اقتصادی، گسترش عدالت اجتماعی،
رفع فقر و محرومیت، برقراری تعادل و توازن در برخورداری از سطح معقول توسعه و رفاه در تمام مناطق
جغرافیایی، ایجاد و تحکیم پیوندهای اقتصادی درون و برون منطقه ای و هماهنگ سازی تاثیرات فضایی– زمانی
سیاست های بخشی، استانی، منطقه ای و ملی به گونه ای عمل کرده تا بتواند اهداف چشم انداز بلندمدت توسعه
کشور و مدیریت یکپارچه سرزمین را به صورت تحقق پذیر، متوازن، پایدار و عادلانه عملی سازد . درمجموع
میتوان چنین بیان داشت که آمایش سرزمین نوعی برنامه ریزی فضایی راهبردی است که با بهره مندی از
خرد، دانش و بینش سرزمینی، به دنبال تحقق اهداف زیر است:
 توسعه فضایی متعادل و متوازن سرزمین با رعایت توان اکولوژیک؛
 حفظ وحدت و یکپارچگی سرزمین؛
 بهره وری بهینه از سرزمین، متناسب با ظرفیت های فضایی و موقعیت مکانی همچون هاب ارتباطی و اقتصاد
دریاپایه؛
 توجه ویژه به قلمروهای خاص سرزمینی؛
 کاهش اختلاف در بهره مندی نواحی و اقوام گوناگون کشور از مواهب توسعه؛
 ارتقاء بهره وری و کارایی اقتصادی؛
 ارتقاء رقابت پذیری بین المللی، مبتنی بر فعالسازی مزیت های مغفول مانده و خلق مزیت های جدید
سرزمینی و
 ارتقاء کیفیت زندگی ساکنان همه مناطق کشور.
آمایش سرزمین، با عنایت به اهمیت موضوع و ضرورت و نقش آن در نظام برنامه ریزی همواره مورد تاکید
سازمان برنامه و بودجه کشور بوده، به نحوی که در پنج دهه گذشته، چهار دوره مطالعات آمایش سرزمین در
کشور تجربه شده است. در ادامه تلاش های صورت گرفته برای تدوین سند ملی آمایش سرزمین؛ در دوره
اخیر، پس از آغاز به کار دولت تدبیر و امید و احیای سازمان برنامه و بودجه کشور، با توجه به اهمیت موضوع
و با استناد به تکلیف قانونی ماده ۲۰ قانون برنامه ششم توسعه، تدوین سند ملی آمایش سرزمین مدنظر قرار
گرفت و انجام آن به مرکز پژوهش های توسعه و آیندهنگری سپرده شد. متعاقب آن مرکز پژوهش های توسعه
و آینده نگری، به منظور بهره مندی حداکثری از مجموعه مطالعات و گزارش های انجام شده در کشور؛ بهره گیری
از تمام اندوخته دولت و توان علمی کشور در راستای تدوین سندی جامع، به عنوان نقشه راه توسعه بلندمدت
کشور، ساختار اجرایی تدوین سند ملی آمایش با هدف عضویت معاونت وزارتخانه ها و دستگاههای اجرایی
ذیربط و همچنین اساتید و صاحب نظران برجسته کشور در ترکیب تمامی کارگروه ها، شکل داد و بر این
اساس مطالعات سند ملی آمایش سرزمین در قالب ۰۸ گروه مطالعاتی با حضور بیش از ۱۴ نفر از صاحب نظران
برجسته کشور و کارشناسان مجرب در حوزه های جمعیتی، محیطزیست، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی انجام
پذیرفت که ماحصل آن تدوین بیش از ۰۴ جلد گزارش پشتیبان سند ملی آمایش سرزمین بوده که این گزارش
بخشی از آن مجموعه است.
امید است نتایج حاصل از سند ملی آمایش سرزمین، راهنمای مناسبی برای تمامی ذینفعان بوده و نویدبخش
تحقق توسعه پایدار در سرزمین ایران باشد. در پایان واجب میدانم مراتب تشکر و قدردانی صمیمانه خود از
کلیه کسانی که در راهبری، هدایت و تدوین سند ملی آمایش سرزمین در قالب شورای مشورتی و
سیاستگذاری، کمیته علمی و کمیته اجرایی سهیم بوده اند را ابراز دارم.

علیرضا آزموده اردلان
رئیس مرکز پژوهشهای توسعه و آیندهنگری