رخدادهای فلززایی وابسته به تکامل زمین ساختی و ماگمایی کوهزاد البرز در گذر مزوزوئیک به سنوزوئیک

کانی سازی ناهمزاد سرب- روی نوع MVT در توالی های چین خورده و رانده شده کربنات ژوراسیک- کرتاسه، کانی سازی های نوع IOCG، رگه های چند فلزی (سرب- روی- مس- طلا) و کانی سازی باریت که همگی همزاد و همراه با سنگ های آتشفشانی- نفوذی پالئوژن هستند، مهمترین رخدادهای فلززایی وابسته به تکامل زمین ساختی و ماگمایی کوهزاد البرز در گذر مزوزوئیک به سنوزوئیک را شامل می شوند. از منظر فلززایی در زمان و مکان، حاکمیت رژیم فشارشی ناشی از بسته شدن حوضه اقیانوسی جغتای- درونه در مرز البرز شرقی با ایران مرکزی در کرتاسه بالایی (کوهزاد لارامید) نسبت به رژیم کششی ناشی از فرورانش پرشیب اقیانوس سوان- اکرا- قره داغ در پوسته قاره ای البرز غربی از ژوراسیک پایانی تا ائوسن پایانی نقش اساسی در تمرکز کانسارهای سرب و روی در البرز مرکزی و شرقی نسبت به البرز غربی داشته است. فشردگی رسوبات آواری (شیل و ماسه سنگ گروه شمشک) حوضه رسوبی نوع پیش خشکی (foreland basin) در البرز شرقی- مرکزی، آزاد سازی و مهاجرت شوراب های فلز دار حوضه ای را از مسیر گسلها تا سنگ میزبان مناسب (کربنات های ژوراسیک و کرتاسه) به دنبال داشته است. این فرآیند، کانی سازی سرب- روی نوع MVT را در موقعیت کوهزادی (تا شکوه- مجن در شمال شاهرود، آرم و آساران در شهمیرزاد سمنان، آهوانو در دامغان) ایجاد کرده است. شکل گیری کمان ماگمایی مرتبط با فرورانش پرشیب اقیانوس سوان- آکرا- قره داغ زیر حاشیه قاره ی البرز غربی- مرکزی باعث کانی سازی باریت نوع گرمابی- زیردریایی تا گرمابی- خشکی (کلاک کرج، تماشا در جاجرود و لنلستان مازندران) و همچنین رگه های چند فلزی (سرب- روی- مس- طلا) در پیوند با سنگ های آتشفشانی اسیدی و فلسیک سازنده های فجن، زیارت و کرج در دوره پالئوسن و ائوسن (کانسار سرب- روی زه آباد در قزوین و باریک آباد در زنجان) و کانی سازی نوع سولفید توده ای چندفلزی (کانسار سرب- روی- مس- طلای پس قلعه در شمال تهران) گردیده است. ادامه فرورانش پرشیب اقیانوس سوان- آکرا- قره داغ جایگزینی توده های نفوذی مافیک و حدواسط نوع I با گرایش تولئیتی تا کالک آلکالن (نفوذی های اطراف تهران، طالقان، قزوین و طارم) را در بستری از سنگ های هم منشاء (آتشفشانی های پالئو- ائوسن) در یک حوضه کششی باعث شد که همانند اولین کمربند فلززایی آند در شیلی میزبان کانی سازی غالب نوع IOCG (آهن سرخه دیزج- مرواریه زنجان، مس- طلای دیزه جین و خلیفه لو در محور طارم، البرز غربی ) گردید. از انتهای الیگوسن و با حاکمیت رزیم فشارشی بر گستره البرز بویژه در بخش های مرکزی و غربی که ناشی از بسته شدن کامل اقیانوس سوان- آکرا- قره داغ بوده است کوهزایی برخوردی نوع قوس (ارومیه- دختر)- قوس (البرز غربی) باعث شکل گیری و جایگزینی گرانیت های عقیم نوع I مرتبط با کوهزایی (علم کوه و اکاپل) و بالازدگی گسترده البرز در میوسن گردید.