تبیین کننده های بعد خانوارهای ایرانی با تاکید بر دهکهای هزینه ای

بعد خانوار از جمله متغیرهای مهم جمعیتی است که بر برنامهریزیها و سیاستگذاریهای دولت اثر میگذارد؛ چراکه افزایش و کاهش آن، آثار اقتصادی -اجتماعی متفاوتی به همراه خواهد داشت. به عنوان مثال با افزایش در تعداد اعضای خانوار ممکن است بخش ساختمان به دوره رکود وارد شود؛ زیرا تقاضا برای ساختمان کاهش یافته و در نتیجه ساخت و سازهای مسکونی کمتر میشود. با این حال، افزایش بعد خانوار میتواند برای خود خانوارها مزایایی دربرداشته باشد؛ چراکه اعضای اضافی میتوانند به افزایش سطح درآمد خانوارها کمک کنند. میانگین تعداد اعضای خانوارهای ایرانی در طول چهار دهه اخیر با کاهش شدیدی همراه بوده است. بر اساس اطلاعات منتشره مرکز آمار ایران متوسط بعد خانوارهای ایرانی از ۴,۸ نفر در سال ۱۳۳۵ به ۵,۲ در سال ۱۳۷۰ افزایش یافته است؛ با این حال از سال ۱۳۷۰ روند نزولی بعد خانوار در ایران آغاز شد؛ به طوری که متوسط بعد خانوار در سال ۱۳۹۹ به ۳,۳ نفر رسید و پیشبینی میشود در صورت تداوم شرایط موجود، همچنان روند نزولی بعد خانوار تداوم داشته باشد. هدف از این مطالعه تبیین عوامل تاثیرگذار بر بعد خانوارهای ایرانی در ۱۰ استان منتخب است. به این منظور با استفاده از داده های طرح هزینه و درآمد مرکز آمار ایران، خانوارهای مشترک در سالهای ۱۳۹۷ و ۱۳۹۸ استخراج و با استفاده از رویکرد پنل دیتا به تحلیل رفتار بعد خانوار پرداخته شد. نتایج نشان داد، افزایش نرخ باسوادی و سطح تحصیلات اثر منفی و معناداری بر بعد خانوارها داشته است. همچنین بهبود وضعیت بازار کار و شرایط اقتصادی خانوارها میتواند در افزایش بعد خانوارها موثر باشد. شواهد تحقیق همچنین نشان داد در دهکهای هزینه ای مختلف و نیز گروه های شغلی اثرات متغیرها بر بعد خانوارها تغییر کرده و از این رو نمیتوان نسخه واحدی برای سیاست فرزندآوری ارائه کرد.

کلیدواژه ها:

بعد خانوار ، دهک هزینه ، بازار کار