مدیریت زهاب شبکه های آبیاری و زهکشی جنوب غربی استان خوزستان

شوری خاک و آب زیرزمینی شور و کم عمق، زهکشی و در نتیجه تولید زهاب شور را در اراضی فاریاب جنوب استان خوزستان اجتناب ناپذیر ساخته است. با توجه به گسترش سطح شبکه های آبیاری و زهکشی، ضروری است که مدیریت زهاب شبکه های آبیاری و زهکشی احداث شده یا در حال احداث (مجموعا ۳۴۰ هزار هکتار) واقع در جنوب خوزستان و غرب رودخانه کارون به عنوان یک طرح جامع مطالعه شود. مدیریت زهاب به کمیت و کیفیت آن، که مرتبا در حال تغییر بوده، وابسته است. بنابراین مدلی توسعه داده شد که بتواند کمیت و کیفیت زهاب شبکه های آبیاری و زهکشی را در طول دوره بهره برداری پیش بینی کند. این مدل با استفاده از یک مزرعه پژوهشی ۲۵ هکتاری اعتبارسنجی شد. شوری زهاب شبکه های آبیاری و زهکشی پیش بینی شده، مبنای تصمیم گیری برای روش استفاده مجدد قرار گرفت. بر اساس پیش بینی­های صورت گرفته با این مدل، کیفیت زهاب های حاصله از طرح های حوضه جنوب کرخه و غرب کارون، به جز کشت و صنعت های نیشکر، حداقل تا ۱۰ سال برای کشت گیاهان زراعی مقاوم به شوری مناسب نیست و دفع آن ها اجتناب ناپذیر است. در خصوص زهاب های با کیفیت مناسب تر، گزینه های استفاده مجدد مانند کشت گیاهان مقاوم به شوری و توسعه منابع طبیعی برای جلوگیری از طوفان های گرد و غبار می تواند در دستور کار قرار بگیرد. به نظر می رسد تخلیه زهاب به خلیج فارس کمترین ضرر زیست محیطی را از بین گزینه ها در بر خواهد داشت. در مطالعه حاضر، محتوای فسفر زهاب ها ۷/۰- ۰۴۳/۰ و نیتروژن ۲۸-۲/۲ میلی گرم بر لیتر اندازه گیری شد که در مورد نیتروژن مقادیر بسیار بالاتری را نسبت به خور ماهشهر (محل تخلیه) نشان داد. هرچند به نظر می رسد تخلیه زهاب به خلیج فارس سبب رهاسازی مقادیر بالای نیتروژن به آن می شود، اما با توجه به پایین بودن مقدار فسفر این زهاب ها، نیتروژن اضافی وارد چرخه تولید نشده و موجب یوتریفیکاسیون نمی شود.

کلیدواژه ها:

شوری ، استفاده مجدد از زهاب ، گیاهان مقاوم به شوری ، بیابان زدایی ، گرد و غبار