استفاده از مدل‌های بهینه‌سازی در کاهش هدررفت عناصر غذایی اراضی

در چند دهه گذشته خاک اراضی به‌عنوان یکی از با ارزش‌ترین منابع طبیعی، در اثر سوء مدیریت و عوامل طبیعی دستخوش فرسایش شده و مشکلات عدیده‌ای را به همراه داشته است. کاهش اثرات محیطی و اقتصادی ناشی از سوء مدیریت در استفاده از اراضی نیاز به تدابیری در سطح حوزه‌های آبخیز دارد. هدف اصلی در انجام این پژوهش، تعیین سطح بهینه کاربری اراضی به‌منظور کاهش هدررروی عناصر غذایی خاک و ارتقاء درآمد ساکنین حوزه آبخیز ابوالعباس واقع در شمال شرق استان خوزستان می‌باشد. به این منظور مدل برنامه‌ریزی خطی چند هدفی برای سه گزینه مختلف وضعیت کنونی کاربری‌ها و بدون اعمال مدیریت اراضی، وضعیت کنونی کاربری‌ها و اعمال مدیریت اراضی و وضعیت استاندارد کاربری‌ها و مطابق با اصول و معیارهای علمی مورد استفاده قرار گرفت. نتایج اولیه نشان داد که سطح کاربری‌های فعلی جهت کاهش میزان هدرروی عناصر غذایی و افزایش درآمد مناسب نبوده و تغییراتی را در شرایط بهینه می‌طلبد. در شرایط بهینه سطح اراضی جنگلی بدون تغییر، سطح اراضی باغی از 84/689 هکتار به 45/1556 هکتار (67/55 درصد افزایش)، سطح اراضی مرتعی بدون تغییر، سطح اراضی کشت آبی از 12/1454 هکتار به 64/472 هکتار (49/67 درصد کاهش) و سطح اراضی کشت دیم نیز از 88/397 هکتار به 10/273 هکتار (36/31 درصد کاهش) تغییر می‌یابد. علاوه بر این، نتایج نشان داد که در صورت بهینه‌سازی کاربری اراضی در شرایط فعلی و بدون اعمال مدیریت اراضی، میزان هدرروی عناصر غذایی و درآمد خالص کل حوزه به‌ترتیب 5/2 درصد کاهش و 7/29 درصد افزایش، در صورت اعمال مدیریت اراضی در داخل سطوح فعلی کاربری‌ها، به ترتیب 2/70 درصد کاهش و 2/37 درصد افزایش و در شرایط استاندارد کاربری‌ها به ترتیب 4/70 درصد کاهش و 8/41 درصد افزایش می‌یابد.

کلیدواژه ها:

برنامه‌ریزی خطی ، کاربری اراضی ، مدیریت اراضی ، هدررفت عناصر غذایی