بررسی عوامل ارتکاب جرم و جنایت و راهکارهای مقابله با آن از منظر اسلام

جرم و بزهکاری، امری اجتناب ناپذیر است که همه ی جوامع بشری، کم و بیش با آن روبرو هستند. این پدیده دارای مفهوم ثابتی نبوده و در رابطه با جوامع و مکتب های حقوقی، اجتماعی، روان شناختی و ... معانی مختلفی پیدا می کند. در بین تمام این مکاتب، مراد اسلام از جرم، انجام دادن فعل یا گفتن قولی است که از سوی شارع منع شده و در بردارنده ی کیفر و مجازات باشد. به هر حال، نکته مهم این است که جرم، موجب ایجاد اختلال در نظم جامعه و جریحه دار نمودن وجدان افراد می شود؛ همچنان که با وقوع جرایمی نظیر قتل و سرقت، بسیاری از مردم، احساس وحشت و نا امنی خواهند کرد و این جاست که اهمیت شناسایی عوامل و انگیزه های جرم و چگونگی پیشگیری از آن ها روشن می شود. بر اساس آیات قرآن کریم و روایات معصومین علیهم السلام، علل پیدایش جرم را می توان به دو دسته ی فردی و محیطی تقسیم نمود؛ علل فردی در چهار حوزه ی وراثتی، فرهنگی، اخلاقی و اعتقادی، قابل بررسی می باشند. بنابراین، ویژگی های رفتاری هر فرد، نظیر جهل و نادانی، بی ایمانی، مفاسد اخلاقیهمانند حسد، حب دنیا، غرور، انتقام جویی، هوسرانی و ... ، هر یک می تواند، موجب تکوین شخصیت مجرم گردد که گاهی نوع عملکرد والدین و به خصوص مادر، در دو دوره ی بسیار حساس بارداری و شیردهی، موجب بروز چنین رفتارهای ناشایستی در فرزندان خواهد شد. علاوه بر این، محیط فاسد و آلوده ی اجتماع، همچنین فقر یا ثروت موجود در میان اقشار مردم نیز، نقش بسزایی در بزهکار شدن افراد خواهد داشت. از این رو دین مبین اسلام، با اهتمام در نشر تعالیم اخلاقی، تقویت ایمان و اعتقاد مردم به بحث معاد و حسابرسی روز قیامت، تاکید بر مساله ی مهم امر به معروف و نهی از منکر، تاکید بر پرداخت خمس و زکات، نهی از ربا و رشوه خواری و ...، امیدوار است که تا حد امکان، ریشه ها و عوامل جرم آفرین را بخشکاند. بنابراین، بحث اصلی در اسلام، پیشگیری است ولی چنانچه فردی این دستورات را به کار نبسته و دچار لغزش شد، برای جلوگیری از انحراف دیگران است که بحث کیفر و مجازات مجرمین در چهار نوع: قصاص، دیه، حد و تعزیر، با رعایت احکام خاص هر یک مطرح می شود.

کلیدواژه ها:

جرم ، جنایت ، اسلام ، پیشگیری ، مجازات