مبانی و اهداف تربیت اخلاقی در نهج البلاغه

تربیت و اخلاق را در فرهنگ های گوناگون به طرق مختلف تعریف کرده اند که در متن پژوهش شرح داده شد؛ اما ازآنجایی که انسان در نهج البلاغه، به عنوان فردی مجزا از اجتماع توصیف نشده است، بلکه یکی از ابعاد اساسی هویت او را، رابطه اش با اجتماع تشکیل می دهد. به عبارتی دیگر ازنظر نهج البلاغه شکل گیری هویت فرد به نوع روابطی که با اطرافیان خود برقرار می کند بستگی دارد. اگرچه خود او نیز مسئول است و بایستی در ارزش ها و سنت های اجتماعی تامل کند و مفروضات موهوم و نابخردانه را از آن طرد کند و اگر نتواند، خود را از شبکه آن اجتماع بیرون بکشد. در یک نظام اخلاقی اسلامی، اصول و ارزش های اخلاقی نه همه بدیهی اند و نه می توان با تکیه بر تجربه یا عقل به آن ها دست یافت و نه ممکن است با تکیه بر سلیقه و خواست مردم آن ها را تعیین نموده و یا تغییر داد. با در نظر گرفتن این متغیرها مرور برخی از جملات امیرالمومنین علی (ع) در خطبه همام حاکی از آن است که در مکتب تربیتی ایشان، روند تربیت اخلاقی با تکیه بر اصول و مبانی ثابتی از قبیل «تعقل، توحید مداری، فطرت مداری، اصل زهد، اصل اعتدال، اصل تدبیر» به پیش میرود؛ و با بکار بستن این مبانی می توان انسانی کامل و سعادتمند، انسانی حق طلب و عدالت خواه و متکی به خالق خویش و خلاصه انسانی آرمان خواه و دادگر و مومن و بافضیلت را بار آورد.

کلیدواژه ها:

تربیت ، اخلاق ، نهج البلاغه ، همام