واکاوی همدیدی و ترمودینامیکی وقوع طوفان های تندری در فلات ایران

ایران کشور است که هرساله با طوفان­های تندری زیادی روبه­رو است. لذا در پژوهش حاضر به توزیع زمانی و مکانی و همچنین واکاوی همدیدی و ترمودینامیکی وقوع طوفان­های تندری در بخش وسیعی از فلات ایران پرداخته شد. بدین منظور از داده­های مربوط به روزهای همراه با طوفان تندری، ۲۰ ایستگاه همدید در فلات ایران با تاکید بر نیمه شرقی کشور و همچنین داده های ارتفاع ژئوپتانسیل (hgt)، امگا (Omega) و رطوبت ویژه (Shum) در طول دوره آماری ۲۰۱۰ تا ۲۰۱۵ استفاده شد. پس از استخراج روزهای همراه با طوفان تندری، با استفاده از نرم افزار GIS Arc و روش IDW نقشه­های توزیع زمانی و مکانی تهیه گردید. سپس با استفاده از نرم افزار GrADS نقشه­های همدیدی لازم در ترازهای مختلف جو تهیه و تحلیل گردید. بررسی­های ترمودینامیکی نیز با استفاده از نمودارهای Skew-t و شاخص­های CAPE و PWAT انجام شد. نتایج حاصل از توزیع زمانی و مکانی نشان داد که در مقیاس ماهانه، از ایستگاه جیرفت در استان کرمان به سمت عرض­های بالا در ماه­های آوریل و می، بیشترین فراوانی طوفان تندری وجود داشته و به طرف عرض­های پایین­تر از ماه دسامبر تا فوریه فراوانی طوفان­های تندری بیشتر می­گردد. در مقیاس فصلی نیز در نیمه شمالی منطقه موردمطالعه بیشترین رخداد طوفان­های تندری در فصل بهار دیده می­شود؛ درحالی که در نیمه جنوبی بیشترین فراوانی مربوط به فصل زمستان است. درمجموع در همه مناطق موردمطالعه در طول سال کم­و­بیش پتانسیل رخداد طوفان تندری وجود دارد. نتایج حاصل از واکاوی همدیدی نیز نشان داد که در روزهای همراه با طوفان تندری، امگای منفی و صعود و ناپایدار هوا حاکم بوده و از سوی دیگر، نفوذ رطوبت به جو منطقه و قرارگیری در زیر سرد چال ها و جلوی ناوه، شرایط را برای رخداد این پدیده فراهم می­کند. بررسی نمودارهای skew-t و شاخص­های CAPE و PWAT نیز بیانگر وجود رطوبت بیشتر در روز طوفان نسبت به روز قبل از طوفان و ناپایداری ناشی از صعود همرفتی شدید (حدود دو برابر) در روز رخداد طوفان تندری است.

کلیدواژه ها:

ایران ، توزیع زمانی و مکانی ، طوفان تندری ، تحلیل همدیدی ، تحلیل ترمودینامیکی ، skew-t