مدل سازی تاثیر تغییرات اقلیمی بر پراکنش خویشاوندان وحشی درجه یک (GP۱) گندم در ایران: رویکرد حفاظتی

تغییرات اقلیمی تاثیرات منفی شدیدی را بر تنوع زیستی، انقراض و کاهش جمعیت گونه ها تحمیل می نمایند و با ایجاد تنش و کاهش محصولات کشاورزی منجر به تهدید جهانی امنیت غذایی میگردند. به علاوه بسیاری از خویشاوندان وحشی محصولات کشاورزی به عنوان حامی ژنتیکی-اکولوژیکی این محصولات نیز متاثر از تغییرات اقلیمی در معرض خطر انقراض قرار گرفتهاند که حفاظت از آنها بسیار ضروی میباشد. گندم نان از با اهمیتترین محصولات غذایی محسوب می گردد که برخی از خویشاوندان وحشی درجه یک (GP۱) آن در ایران پراکنش دارند. از این رو پیش بینی وضعیت انتشار آنها در سالهای آتی بر اساس روش مدل سازی اقلیمی جهت برنامهریزی حفاظتی اهمیت بالایی دارد. براساس داده های فلورستیک میدانی و هرباریومی نقاط انتشار این گونه ها تهیه و ژئورفرنس گردید. جهت بررسی وضعیت انتشار گونه های مذکور در ایران در سالهای ۲۰۵۰ و ۲۰۸۰ تحت دو سناریوی خوش بینانه((RCP۲.۶ و بدبینانه (RCP۸.۵) از روش مدل سازی MaxEnt استفاده گردید. نتایج این مطالعه نشان میدهد که مهمترین عوامل تاثیر گذار بر انتشار گونه های مذکور میانگین دمای سردترین ماه سال، میانگین دمای مرطوب ترین فصل، بارش سالانه، بارش سردترین فصل، ارتفاع، میزان کربن آلی خاک و ظرفیت تبادل کاتونی خاک هستند. در بین گونه های مذکور گونه Triticum spelta Koern. دارای بیشترین افزایش انتشار به میزان ۹۶ درصد تحت سناریوی خوشبینانه ۲۰۸۰ و بیشترین میزان کاهش ۹۸ -درصد مربوط به گونه T.dicoccoides Koern. در هر دو سناریوی خوشبینانه و بدبینانه برای سال های ۲۰۵۰ و ۲۰۸۰ می باشد. دو گونه T.momococcum L. و T.urartu Thumanjan ex Gandilyan به ترتیب کاهش -۱۸ و -۱۳ درصدی را تحت سناریوی بد بینانه خواهند داشت. بر این اساس گونه T.spelta با مشکل جدی مواجه نبوده و T.dicoccoides باید از طریق حفاظت خارج از زیستگاه طبیعی تحت حفاظت نادرجا (ex-situ conservation) قرار گیرد دو گونه دیگر نیز باید در مناطق حفاظت شده مورد حفاظت درجا (in-situ conservation) قرار بگیرند.

کلیدواژه ها:

امنیت غذایی ، جنوب غرب آسیا ، حفاظت در زیستگاه طبیعی ، حفاظت خارج از زیستگاه طبیعی ، خانواده گندم