تحلیل و آیندهپژوهی ۶۰ سال تغییرات زمانی بهرهوری مصرف آب در تولید گندمآبی در دشت تبریز

با توجه به اهمیت ارتقاء بهرهوری مصرف آب در تولید محصولات زراعی و باغی در کشور و با عنایت به توانمندی و شایستگی روشهای سری های زمانی در تحلیل و آیندهپژوهی رفتار بسیاری از پدیده های مهندسی آب، هدف این پ‍ژوهش تحلیل و آیندهپژوهی بهرهوری مصرف آب در تولید گندم در دشت تبریز با الگوهای مناسب سری های زمانی است. نحوه الگوبندی، آزمون و آیندهپژوهی با سری زمانی به این صورت بود که درمجموع ۶۰ سال (از سال ۱۳۵۴ تا ۱۴۱۳) تغییرات بهرهوری مصرف آب در تولید گندم تحلیل گردید. حدود ۳۰ سال آن برای الگوبندی، ۱۲ سال آن برای آزمون و ۱۸ سال بعدی برای آیندهپژوهی استفاده گردید. برای تعیین مناسبترین الگو، چهارده الگوی سری زمانی ارزیابی گردید و با توجه به آمارههای مرسوم الگوی ARIMA(۱,۰,۱) به عنوان مناسب ترین الگو برای بیان بهرهوری مصرف آب در تولید گندم در دشت تبریز تشخیص داده شد. نتایج نشان داد بهرهوری مصرف آب در تولید گندم در این دشت روند نسبتا افزایشی داشت. این شاخص در طول ۴۲ سال موردبررسی از ۱۱/۰ تا ۶۸/۰ کیلوگرم بر مترمکعب تغییر نموده و میانگین آن ۳۲/۰ کیلوگرم بر مترمکعب بود. برای ارتقای شاخص بهرهوری مصرف آب در تولید گندم، سناریو و شرایط مختلف ارتقاء نیز پیشبینی گردید. در صورت ارتقای بهرهوری مصرف آب در تولید گندم به اندازه ۱۰، ۱۵، ۲۰ و ۲۵ درصد، مقدار این شاخص در سال ۱۴۱۳ به ترتیب برابر ۹۵/۰، ۹۸/۰، ۰۱/۱ و ۰۵/۱ کیلوگرم بر مترمکعب خواهد بود. درصورتی که با ادامه روند موجود و بدون اعمال برنامه ارتقاء، مقدار این شاخص در سال ۱۴۱۳ برابر ۸۹/۰ کیلوگرم بر مترمکعب خواهد بود. راهکارهایی با قابلیت اجرایی برای ارتقای قابل ملاحظه بهره وری مصرف آب در حاشیه شرقی دریاچه ارومیه پیشنهاد گردید.

کلیدواژه ها:

ارتقاء بهرهوری ، گندم ، پیش بینی بهرهوری آب ، کارایی مصرف آب ، مدیریت مصرف آب