بررسی اثرات کاربرد مقادیر مختلف و سرک پتاسیم بر خصوصیات کمی و کیفی کلزا

به منظور بررسی و تعیین بهترین میزان، منبع کود پتاسیمی و نیز اثرات مصرف سرک کود پتاسیم بر عملکرد کمی و کیفی کلزا، آزمایشی در مناطق شاهرود، خراسان، کرمان، کرمانشاه، داراب فارس، زرقان، بوشهر، صفی آباد دزفول، اراک و مازندران انجام شد. بدین منظور آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی در سه تکرار اجرا گردید. فاکتورهای آزمایش شامل سطوح کود پتاسیمی (7/،‮‭1 0‬ و ‮‭1/3‬ برابر توصیه کودی پتاسیم برای گندم، منبع کود (در دو سطح سولفات پتاسیم و کلرید پتاسیم) مصرف سرک پتاسیم (در دو سطح مصرف ‮‭100‬ کیلوگرم در هکتار کلرید پتاسیم و عدم مصرف سرک کود پتاسیم انجام گرفت. نتایج آزمایش در منطقه شاهرود نشان داد که در خاک با پتاسیم قابل استفاده ‮‭190‬ میلی گرم درکیلوگرم، مصرف کود پتاسیمی توانست افزایش عملکرد معنی داری را ایجاد نماید. بیشترین عملکرد از مصرف ‮‭1/5‬ برابر توصیه کودی گندم بود. تفاوت معنی داری بین دو منبع کلرید پتاسیم و سولفات پتاسیم مشاهده نشد. همچنین سرک پتاسیم افزایش معنی داری در عملکرد ایجاد ننمود. در خراسان رضوی آزمایش در سه منطقه طرق، کاشمر و گناباد اجرا گردید که از لحاظ پتاسیم قابل جذب بین ‮‭115‬ تا ‮‭191‬ میلی گرم در کیلوگرم خاک پتاسیم قابل استفاده داشته و در خاکهای با بافت لوم، لوم شنی و لوم سیلتی قرار داشتند. در ایستگاه تحقیقات طرق (با پتاسیم قابل استفاده ‮‭115‬ میلی گرم در کیلوگرم) طی هر دو سال آزمایش، کاشمر (با پتاسیم قابل استفاده ‮‭175‬ میلی گرم در کیلوگرم) افزایش عملکرد معنی داری در اثر مصرف کود پتاسیمی مشاهده گردید. اما این تغییرات در گناباد (با پتاسیم قابل استفاده ‮‭191‬ میلی گرم در کیلوگرم) معنی دار نبود. به طور کلی نتایج خراسان رضوی نشان داد که با افزایش میزان پتاسیم خاک پاسخ کلزا به مصرف کود پتاسیمی کاهش می یابد. در منطقه کرمانشاه در سال اول آزمایش، کلزا افزایش عملکردی در برابر مصرف کودهای پتاسیمی نشان نداد اما در سال دوم تاثیر کودهای پتاسیمی بر عملکرد دانه موثر بود. تجزیه نتایج دو ساله حاکی از آن است که مصرف کودهای پتاسیمی برابر آزمون خاک همراه با سرک موجب افزایش معنی دار عملکرد و درصد روغن گردیده است. مصرف کودهای پتاسیمی در آزمایش منطقه داراب فارس با پتاسیم قابل جذب حدود ‮‭170‬ میلی گرم در کیلوگرم افزایش عملکرد معنی داری را طی هر دوسال با مصرف معادل توصیه کودی گندم نشان داد. نتایج تجزیه آماری بر عملکرد دانه کلزا در منطقه بوشهر (پتاسیم قابل استفاده ‮‭125‬ میلی گرم در کیلوگرم) تفاوت معنی داری بین عملکرد تیمار شاهد و سایر تیمارها بر عملکرد دانه را نشان نداد. آزمایش بررسی اثرات پتاسیم بر کلزا در صفی آباد دزفول در طی دو سال و جمعا در سه نقطه سال انجام گرفت. نتایج سال اول آزمایش در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد و کشت و صنعت شهید رجایی بیانگر حصول حداکثر عملکرد از مصرف ‮‭150‬ کیلوگرم در هکتار کود پتاسیم بود. بین مصرف سرک و عدم مصرف آن تفاوت معنی داری در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد وجود داشت اما این تغییرات در کشت و صنعت شهید رجایی معنی دار نبود. در سال دوم آزمایش در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی مصرف ‮‭180‬ کیلوگرم کود پتاسیمی بهترین تیمار بود و تفاوت معنی داری بین مصرف و عدم مصرف سرک و منبع کودی مشاهده نشد. مصرف پتاسیم در خاکی با میزان پتاسیم قابل استفاده ‮‭310‬ میلی گرم در کیلوگرم نتوانست تغییرات معنی داری را در مورد عملکرد و درصد روغن نسبت به شاهد ایجاد نماید. علاوه بر آزمایش انجام گرفته در منطقه داراب فارس در سه مزرعه دیگر در مناطق سروستان (2 مزرعه با پتاسیم قابل استفاده ‮‭200‬ و ‮‭216‬ میلی گرم در کیلوگرم) زرقان (با پتاسیم قابل استفاده ‮‭392‬ میلی گرم در کیلوگرم خاک) نیز انجام گرفت. تغییرات عملکرد ناشی از مصرف کود پتاسیمی در زرقان و یکی از مزارع سروستان (پتاسیم قابل جذب ‮‭216‬ میلی معنی دار نگردید تنها در مزرعه با پتاسیم قابل استفاده ‮‭200‬ میلی گرم در کیلوگرم تغییرات بر عملکرد معنی دار بود. نتایج حاصل از تجزیه واریانس عملکرد کلزا در 3 ایستگاه تحقیقاتی بایع کلا، فیروزکنده و قراخیل (با پتاسیم قابل استفاده ،‮‭200 250‬ و ‮‭100‬ میلی گرم در کیلوگرم) در استان مازندران نشان داد که تیمارهای استفاده از کود پتاسیمی مختلف توانسته است تغییرات بسیار معنی داری را ایجاد نماید. در بایع کلا و فیروزکنده بالاترین عملکرد از مصرف معادل توصیه کودی از منبع سولفات پتاسیم و در قراخیل بالاترین عملکرد از مصرف 1‭/R‬3 از منبع سولفات پتاسیم به دست آمد. که البته در قراخیل این عملکرد با مصرف معادل توصیه گندم از منبع کلرید پتاسیم تفاوت معنی داری نداشت. بطور کلی این آزمایش حاکی از آن است که پاسخ کلزا در خاکهای مختلف به مصرف کود پتاسیمی تنها به میزان پتاسیم قابل استفاده بستگی نداشته و بایستی موارد دیگری از جمله نسبت کمیت به شدت، مینرالوژی و ... را بررسی نمود تا به توان معیار مناسب تری به عنوان شاخص دست یافت. کلمات کلیدی: پتاسیم، کلزا، سولفات پتاسیم، کلرید پتاسیم