بررسی ارزش رجحانی گونه های مرتعی و رفتار چرایی دام در مراتع نمونه پنج منطقه رویشی ایران (سمنان- نورالدین آباد)

رفتار چرایی دام ها و ارزش رجهانی گیاهان دو فاکتور مهم مرتبط با دام ها و محیطی که در آن چرا میکنند میباشد. دانستن این دو مهم در هدایت و مدیریت چرای دام ها در مراتع بسیار موثر بوده و در نهایت موجب حفظ سلامت اکوسیستم مرتعی، کنترل بیولوژیکی گونه های نامناسب و پایداری در تولیدات دامی می شود. به دلیل تغییر رفتارچرایی و ارزش متفاوت گیاهان برای دام ها در مناطق گوناگون، لازم است تا بررسی چنین مسایلی به صورت مجزا صورت بگیرد. این بررسی به منظور تعیین رفتار چرایی دام و ارزش رجهانی گیاهان در چند سایت مرتعی در استان سمنان طی 5 سال مطالعه گردید. در این مطالعه دام های شتر، گوسفند و بز مورد مطالعه قرار گرفتند. برای تعیین رفتار چرایی دام ازدستگاه موقیعت یاب جغرافیایی ‭(GPS) ‬استفاده گردید، همچنین برای بررسی ارزش رجهانی گیاهان از روش فیلمبرداری استفاده شد. در رابطه با شتر دردو سایت شامل مرتع قشلاقی به نام رمضان قره، با تیپ خارشتر گز-لور، و سایت علفزار در مرتع ییلاقی یمین فیروزکوه در تیپ گراس بوته ای اجرا شد. دستگاه جی پی اس در طول روز به پشت یک شتر‮‭4-5‬ ساله بسته و بعد از فعال نمودن آن با خروج از آغل در پایان روز داده های آن، با استفاده از مد تراک موارد فوق در محیط الویس استخراج شد. شاخص های لازم برای تفسیر رفتار چرایی دام شامل طول مسافت طی شده درروز، مسیر حرکت دام در مرتع، سرعت حرکت، زمان صرف شده برای استراحت و زمان صرف شده برای حرکت بوده است. نتایج نشان داد که شتر در چهار فصل سال از مراتع بدون تغذیه کمکی چرا می نماید که از این نظر در بین دام های اهلی رتبه اول در رابطه با کاهش هزینه نگهداری را دارا است. شتر دارای چرای شبانه و روزانه بوده و در طی روز از ساعت 7 تا ‮‭11‬ و عصر از ساعت 3 تا غروب افتاب چرا می نمایند. درصد رطوبت هوا بیشتر می باشد طول مسافت پیموده شده دام کمتر از فصل چرا خشک وگرم بود. مطالعه ارزش رجهانی گیاهان نشان داد که شترها انتخاب گر، عمدتا سرشاخه خوار و خوار خواربوده ودر مواقع ضروری علفخواری می کند. از نظر فرم رویشی در بیوم بیابان در پاییز و زمستان از فرم های درختچه و بوته ای، بهار بوته ای و یکساله ها و در تابستان اغلب از فرم های فورب خاردار و بوته های خاردارمصرف نمودند. شترها تازمانی که علوفه آبدارموجود باشد از علوفه خشک استفاده نمی کنند و به محض کاهش آنها از آن مرتع کوچ می نمایند. برای دام سبک ازدو روش، یکی روش وزنی که بدین منظور یک قرق بررسی درمرتع بیابانی به نام محمد چشمه در جنوب غربی شهرستان گرمسار، درتیپ خارشتر اشنان، ایجاد ودر آنها تولید و مصرف علوفه در ماه های مختلف فصل چرا به روش وزنی محاسبه گردید. در روش دیگر میش های نژاد زندی 4 ساله از گله انتخاب ودر طول ماه های فصل چرا ارزش رجحانی گونه ها برای دام با روش زمان سنجی ( فیلم برداری) بررسی گردیدند. سپس داده ها بعد از مقایسه مورد تجزیه تحلیل قرار گرفتند. نتایج نشان داد که میش و بز ها عمدتا بوته سرشاخه خوار و خار خوار بوده واز نظر فرم رویشی در بیوم بیابان در زمستان از فرم های بوته ای، درختچه ای و فورب خار دار مصرف نمودند. اما بیشترین ترجیح در طول فصل چرایی گونه خارشتر بوده داشت اما در ماه اسفند گز ترجیح بیشتری را داشت. همچنین از نظر رابطه فصل چرا با رطوبت گیاهان هالوفیت ،میش و بز ها تازمانی که علوفه این گیاهان سبز هستند کمتر مصرف می شوند .اما بعد از خشک شدن از آنها استفاده می نمایند. ولی در این زمان گیاهان کمترین ارزش غذایی را دارند. کلمات کلیدی: رفتار چرایی، ارزش رجهانی، استان سمنان، دام سبک، تیپ گیاهی