القا موتاسیون در زردآلو رقم شاهرودی بوسیله پرتو گاما بمنظور ایجاد کلون های دیرگل ده یا متحمل به سرمای بهاره

هدف از اجرای این پروژه تولید ژنوتیپ ها و در نهایت ارقامی از زردآلو می باشد که با حفظ و دارا بودن صفات مطلوب از قبیل تولید میوه با حداکثر بازارپسندی و ارزش اقتصادی، عادات رشدی مطلوب، مقاومت نسبی به آفات و بیماری های رایج منطقه و غیره، دارای مقاومت نسبی به سرمای دیررس بهاره نیز باشد. برای نیل به این هدف با همکاری و نظر موسسه تحقیقات اصلاح بذر و نهال کرج، از رقم شاهرودی یرای این منظور استفاده گردید. این رقم با دارا بودن بسیاری از صفات ممتاز از حساسیت شدید نسبت به سرمای دیررس بهاره برخوردار است و در سال های زیادی از یخبندان بهاره لطمه خورده و قادر به تولید محصول نبوده است. انجام دورگ گیری در درختان میوه فرایندی دشوار و زمان بر است. در اصلاح به روش موتاسیون از رقمی استفاده می شود که در بسیاری از صفات ممتاز اما در یک یا دو صفت دارای ضعف است. همچنین زمان لازم برای اجرای طرح نیز کوتاه تر است. در این پروژه از روش موتاسیون کلاسیک استفاده گردید.برای شروع پروژه، ابتدا آزمون دزیابی یا تعیین دز بهینه انجام شد. برای این منظور می توان از شاخص کاهش 50 درصدی رشد پیوندک های پرتودیده استفاده نمود ولی چون نتایج آنالیز آماری آن قابل قبول نبود از فاکتور درصد موفقیت جوش خوردن پیوندک پرتودیده بر روی پایه استفاده گردید. دامنه دزی محاسبه شده 50 تا 70 گری بود. پس از تعیین دز بهینه، اصل پروژه آغاز گردید. برای اینکار از 700 جوانه رویشی رقم شاهرودی استفاده گردید. پس از پرتودهی با دز 60 گری، بر روی پایه های بذری زردالو پیوند شدند. برای حذف شیمرها و رسیدن به لایه های پایدار پریکلینال، در دو سال پیاپی پیوندک گرفته شد و بر روی پایه های بذری زردآلو پیوند شد. اینها به گیاهان نسل سوم رویشی موتانت یا M1V3 معروف هستند. اینها در واقع گیاهان موتانت پایداری هستند که در صورت داشتن تغییرات ژنتیکی قادرند صفات را به نسل های بعدی هم انتقال دهند. هم اکنون 1300 درخت موتانت با ثبات در مزرعه زعفرانیه متعلق به سازمان انرژی اتمی ایران کاشته شده است که دو ساله می باشند. جهت ادامه پروژه در فاز دوم، این درختان پس از گذشت دو سال به بلوغ خواهند رسید و شروع به گلدهی خواهند کرد. با توجه به آنکه در منطقه مزرعه زعفرانیه تواتر و فراوانی سرمازدگی بهاره زیاد است و در سال های بسیاری شاهد وقوع آن بوده ایم، لذا در سال های آتی هر ساله درختان موتانت با شاهد خود که به تعداد 50 عدد در لابلای آنان کشت شده است، مقایسه خواهند شد. در سال هایی که یخبندان بهاره به وقوع پیوسته باشد، درختان شاهد که حساس به سرمازدگی هستند، محصولی نخواهند داد. اگر در میان درختان موتانت، درختانی بتوانند علیرغم وقوع سرمازدگی میوه تولید کنند، علامتگذاری و نشان خواهند شد تا پس از بررسی های بیشتر از طریق آزمون در زمان و مکان به عنوان یک رقم متحمل به سرمازدگی بهاره معرفی گردد. در صورت موفقیت آن از میلیاردها تومان خسارت سرمازدگی به باغداران و مصرف کنندگان جلوگیری خواهد شد. واژگان کلیدی: زردآلو، سرمازدگی بهاره، پرتوتابی، اصلاح موتاسیونی