ارزیابی کمی اثرات عملیات مدیریتی احیایی در ترسیب کربن اتمسفری در حوزه آبخیز رزین کرمانشاه

در چند دهه اخیر، تصاعد ذخایر کربنی از منابع ارضی به اتمسفر منجر به پدیده ای به نام گرمایش جهانی و تغییر اقلیم به تبع آن مشکلات زیست محیطی شده است. این پژوهش با هدف ارزیابی اثربخشی عملیات مدیریتی در بهبود (ترسیب) یا زوال مخازن کربن آلی آن در حوزه آبخیز رزین استان کرمانشاه طرح ریزی و اجرا شد. برای این کار 9 مصداق عملیات احیایی و حفاظتی در چهارچوب پروژه بین المللی منارید انتخاب و ارزیابی شد. پس از ثبت اختصاصات فنی و مدیریتی پروژههای انتخاب شده، در عملیات میدانی، نمونه برداری از خاک با تشریح پروفیل و نمونه گیری از افق های مختلف انجام شد. همچنین ضمن نمونه برداری از پوشش گیاهی، وضعیت شاخص های پوشش اندازه گیری شد. در آزمایشگاه، ضمن تعیین کمیت ذخایر کربنی موجود در پوشش گیاهی و خاک، بافت، اسیدیته، شوری، وزن مخصوص ظاهری، درصدآهک، درصد اشباع اندازه گیری شد. نتایج ارزیابی نشان داد که در محدوده سامان قشلاق، اعمال عملیات ممیزی مرتع و کپه-کاری، به غیر از افزایش متوسط 13/0درصد کربن آلی خاک تاثیر ملموسی تا زمان مطالعه حاضر در ترسیب کربن نداشت. عملیات خلع ید دیمزار های کم بازده و تغییر کاربری به مرتع در دو سامان رزین و قشلاق و تغییر به علوفه کاری در قشلاق، ذخیره کربن آلی خاک را از 9/1 تا 5/3 برابر افزایش داد. احداث باغات دیم جوان (2 ساله) در سامان قشلاق و سراب شاه حسین و رزین تا زمان حاضر تاثیر ملموسی بر ظرفیت ذخیره کربن در خاک و پوشش گیاهی نداشت.ولی در باغات با سابقه 10 و 20سال به بالا، موفق به ترسیب 81/14 و 43/31 تن کربن در هکتار شده بودند. بند های سنگی ملاتی و گابیون تا زمان مطالعه حاضر موفق به استقرار پوشش گیاهی در محدوده اثر خود نشده لذا کمیت قابل اندازه گیری از ترسیب کربن نداشتند. اعمال عملیات تسطیح اراضی منجر به برداشت ذخیره کربنی و زوال ذخایر کربنی خاک شده بودند. البته ارزیابی بهتر بایستی در سنوات آتی پس از استقرار خاک و تکمیل روند اصلاحی انجام شود. مراتع و جنگل های سراب شاه حسین و رزین با ذخایر کربنی خاک 180 تا 250 تن در هکتار نویدبخش پتانسیل بالای بهبود ذخایر کربنی خاک و اکوسیستم در منطقه مطالعاتی بود.