اهمیت به کارگیری آنتولوژی در کتابخانه ها

مقدمه:

درک معنای آنتولوژی[1] موضوع شگفت انگیزی در فناوری است. تعریف آنتولوژی موضوعی بوده است که بحثهای زیادی بر سر آن همواره وجود داشته است که عموما در حوزه وب معنایی است. آنتولوژی تاریخچه بلندی در حوزه فلسفه دارد که در رابطه با موجودیت اشیا و مفاهیم در جهان صحبت می کند.

از نگاهی دیگر، امروزه مردم به داده های فراوان از منابع مختلف که هر کدام مربوط به دامنه ها یا سیستم های اطلاعاتی متفاوت می باشد استفاده می کنند. در واقع در مقایسه با دهه های گذشته حجم اطلاعات در هر لحظه به طرز قابل توجهی در حال افزایش است. برای مثال اگر یک سازمان را در نظر بگیریم، منابع داده آنها می تواند به فرم ها و حالت های مختلف نظیر فایلهای اکسل، پایگاه های داده (دیتابیس)،تصاویر، اسناد، دیاگرام هاو غیره باشد .از آنجایی که این اطلاعات با فرمت های کاملا متفاوتی به دست آمده اند، پیدا کردن روابط بین داده ها بسیار مشکل است.

بنابراین، در حیطه فناوری و اطلاعات آنتولوژی در واقع یک مدل داده است که دانش را به عنوان مجموعه ای از مفاهیم در یک حوزه نمایش می دهد، و ارتباطات بین این مفاهیم را معرفی می کند.

بر طبق گفته [2]Tom Gruber که یک متخصص هوش مصنوعی در دانشگاه استنفورد می باشد، ” آنتولوژی در واقع بیان مشخصات یک مفهوم سازی می باشد که به برنامه ها و انسانها کمک می کند تا اطلاعات خود را به اشتراک بگذارند”

اهمیت سازماندهی در کتابخانه:

با توجه به گسترش دانش در قالبهای گوناگون، سازماندهی دانش و منابع اطلاعاتی اعم از فیزیکی و دیجیتالی از مهمترین فعالیتهای هر کتابخانه به شمار می رود چرا که پس از فرایند مجموعه سازی در هر کتابخانه چه کوچک و چه بزرگ و با هر شمار مجموعه، یافتن مدرک کار ساده ای نیست و نیاز به سازماندهی وجود دارد. از آنجایی که هدف اصلی سازماندهی آماده سازی و دسترس پذیری منابع کتابخانه ای در کوتاه ترین زمان ممکن است، برقراری نظم نکته بسیار مهمی است که به کمک آن کتابدار بتواند به سهولت منبع اطلاعاتی خود را از میان انبوده منابع موجود در کتابخانه پیدا کند. دقت، سرعت و سهولت سه ضلع اصلی در بخش سازماندهی منابع کتابخانه هاست.

کاربست آنتولوژی در کتابخانه ها:

از آنجاکه روشهای بازیابی اطلاعات کتابخانه ، باتوجه به پژوهش های صورت گرفته، حاکی از آن است که نظام های سنتی سازماندهی دانش نمی توانند به تنهایی پاسخ گوی نیازهای کاربران در کتابخانه باشند و محیط نوین اطلاعاتی برای بازنمون هوشمندانه دانش به وب معنایی و آنتولوژی ها نیازمند هستند.

در پژوهشی با عنوان" کاربست آنتولوژی در کتابخانه ها با تاکید بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی "[3]برضرورت به کارگیری آنتولوژی در مجموعه کتابخانه ها تاکید دارد. سازماندهی منابع اطلاعاتی کتابخانه ها که خود با مشکلات گوناگون ساختاری و زبانی همچون چندمعنایی ها، رفع ابهامات، شبهات و استعارههای انسانی برای ماشین ، به کارگیری آنتولوژی جهت بهبود دسترس پذیری و دقت بازیابی ، بسیار موثر است .

استفاده از آنتولوژی در سازماندهی منابع کتابخانه می تواند به بهبود دسترسی و جستجوی اطلاعات، افزایش دقت و کارایی در دسته بندی منابع، ارتقاء سطح خدمات کتابخانه و بهبود تجربه کاربران منجر شود. با استفاده از آنتولوژی، می توان اطلاعات را به صورت سلسله مراتبی و پیچیده تر دسته بندی کرده و روابط بین داده ها را بهبود بخشید.

همچنین، استفاده از آنتولوژی می تواند در تشخیص الگوها، پیدا کردن روابط پنهان بین داده ها و تحلیل داده های بزرگ کمک کند. به طور کلی، استفاده از آنتولوژی در سازماندهی منابع کتابخانه می تواند به بهبود عملکرد و خدمات کتابخانه و همچنین به تسرع در جستجو و دسترسی به اطلاعات منجر شود.

بدون شک استفاده از آنتولوژی در کتابخانه ها می تواند به اعضای کتابخانه در دسترسی به اطلاعات و منابع مورد نیازشان کمک کند. مهم ترین منافع استفاده از آنتولوژی در کتابخانه ها عبارتند از:
1. دسترسی آسان تر به منابع: با استفاده از آنتولوژی، اعضای کتابخانه می توانند به راحتی و سریع تر به منابع مورد نظر خود دسترسی پیدا کنند.
2. دسته بندی و سازماندهی بهتر: آنتولوژی به کاربران کمک می کند تا منابع را براساس موضوع، نوع یا دسته بندی های دیگر مشخص سازماندهی کنند.
3. جستجو و بازبینی بهبود ید: با استفاده از آنتولوژی، عملکردهای جستجو و بازبینی در سایت گسترش ید و بهبود پیدا میند.
4. افزایش تطابق: با استفاده از آنتولوژی، قابل استفاده بودن و قابل فهم بودن منابع بالاتر خواهد بود و تطابق بین منابع مختلف راحت تر خواهد شد.، تاکید کرده بود.

در پژوهش" کاربست آنتولوژی در کتابخانه ها با تاکید بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی " از نگاهی دیگر به کارگیری فناوری آنتولوژی در کتابخانه را همسویی با اجرایی کردن بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی بیان می کند. در این بیانیه علم و پژوهش به عنوان پیشران حرکت انقلاب موردتوجه جدی قرار گرفته است .توجه به کتابخانه ها در دستیابی اطلاعات علمی و پژوهشی نقش بسیار پر رنگی است ؛ زیرا موضوعاتی نظیر »توسعه فرهنگ مطالعه «، »ترویج روحیه کنجکاوی و پرسش گری«، »تکریم مفاخر علمی «، »ترویج علم اندوزی« از شاهراه کتابخانه ها می گذرد. ضرورت تقویت و تسهیل ابزارهای سازماندهی و بازیابی اطلاعات در مراکز کتابخانه های ایران عزیز برای رسیدن به ایران قوی به وفور احساس می شود.بنابراین ، در شرایط کنونی که به سوی وب معنایی در حرکت هستیم، کتابخانه ها پسندیده است برای عملیاتی کردن این موضوع برنامه ریزی نمایند.

منابع:

خرم آبادی آرانی، محمدرضا،1402،کاربست آنتولوژی در کتابخانه ها با تاکید بر بیانیه گام دوم انقلاب اسلامی، کنفرانس بین المللی شهرسازی، فرهنگ شهروندی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب ،تبریز،https://civilica.com/doc/1961172 

نوروزی، یعقوب و یلوه افسانه،1401، ارزیابی و تحلیل نرم افزار های پرکاربرد تولید هستی شناسی در بازنمون مفاهیم،علوم و فنون مدیریت اطلاعات، 8(3)،147-176. https://stim.qom.ac.ir/article_2099.html

فتحیان دستگردی، اکرم،1402،ایجاد هستی شناسی حوزه پزشکی دوره اسلامی در بستر وب معنایی: یک مطالعه مروری،https://civilica.com/doc/1859765

[1] Ontology در رشته علم اطلاعات نام دیگر آنتولوژی را معادل فارسی، هستی شناسی هم بیان می کنند.

[2] پژوهشگر برتر فناوری آنتولوژی

[3] ارائه در کنفرانس بین المللی شهرسازی، فرهنگ شهروندی و افق های هنر اسلامی در بیانیه گام دوم انقلاب از دانشگاه هنراسلامی تبریز درسال 1402