مدل رفتار شهروندی سازمانی اورگان (۱۹۸۸)

مطالعه ی اصلی دنیس ارگان[1] در سال 1988 درباره ی رفتار شهروندی سازمانی این مفهوم مهم را در پنج رفتار رایج یک فرد تعریف کرد. مطالعه ی او نشان داد زمانی که این رفتارهای رایج در یک محیط گروهی نشان داده شود، منجر به اثربخشی و کارایی یک سازمان خواهد شد. اگرچه امروزه روانشناسان چندین رفتار شهروندی سازمانی متداول دیگر را تشخیص می دهند اما پنج موردی که توسط ارگان مطرح شده اند به عنوان مهمترین آنها در نظر گرفته می شود. پنج مفهوم متداول طبق تعریف ارگان عبارتند از:

1) نوع دوستی[2]: نوع دوستی در واقع بیانگر تمام رفتارهای داوطلبانه افراد برای کمک به سایر همکاران در سازمان است. بعد نوع دوستی شامل فعالیت هایی برای حمایت و کمک کردن به کارکنان در مشکلات مربوط به شغلشان است. نوع دوستی عموما رفتارهای یک فرد را پوشش داده و عملکرد فردی را به طور مثبت تحت تاثیر قرار می دهد بطوری که اثربخشی سازمانی را افزایش می دهد. شخصی که از خود رفتار نوع دوستانه را در یک محیط گروهی در سازمان نشان می دهد، ممکن است داوطلب شود تا روی امور خاصی مشارکت کند و بصورت داوطلبانه به کارمندان دیگر در کارهای دیگر کمک کند و برای کمک به سایر کارمندان برای کاهش بار کاری خود، داوطلبانه کارهای بیشتری انجام دهد(Ozkalp, 2003).

2) وجدان کاری[3]: این گزاره به معنای رفتاری تعریف می شود که نشان دهنده ی سطح معقولی از خودکنترلی و انضباط است که فراتر از حداقل الزامات مورد انتظار در آن موقعیت می باشد. این رفتارها را می توان به صورت رفتاری که قبل از موعد مقرر سرکار آمد، ترک نکردن محل کار تا پایان زمان انجام کار، عدم استراحت های غیر ضروری در حین کار، حفاظت از منابع سازمان و ارائه پیشنهادهای سازنده بیان کرد(Ozyer et al., 2012).

3) نزاکت[4]: ادب و نزاکت را به عنوان رفتاری مودبانه و با ملاحظه نسبت به سایرین تعریف می شود. دیپائولا[5] و هوی[6] (2005) اظهار داشتند که نزاکت در یک سازمان شامل رفتارهایی مانند اطلاع رسانی به موقع، یادآوری مطالب، به اشتراک گذاری اطلاعات مفید و استفاده بهینه از امکانات در طول زمان است.

5) جوانمردی[7]: جوانمردی به این معناس که کارکنان سختی ها و جنبه های منفی شغل خود را بدون شکایت تحمل می کنند. به عبارت دیگر حالتی است که در آن کارکنان آنچه را که سازمان از آنها خواسته است را انجام می دهند بدون اینکه حساسیتی از خود نشان دهند آن هم زمانی که کارکنان توسط سایر همکاران دچار مزاحمت شده یا شرایط کارشان مطلوب پیش نمی رود. بنابراین جوانمردی شامل رفتارهایی مانند اجتناب و دوری از هر گونه استرس و رفتارهای تنش زا به جای تمرکز بر مشکلات، نشان دادن صبر و استقامت و حمایت از اثربخشی و کارایی یک سازمان است(Ozdevecioglu, 2003).

2) آداب اجتماعی[8]: این بعد شامل رفتارهایی مانند مشارکت در تمام اقدامات انجام شده در سازمان، مشاهده چالش ها، تهدیدات و فرصت هایی ست که ممکن است به وجود بیاید؛ همچنین به این معنا که کارکنان می خواهند در فعالیت هایی شرکت کنند که به سازمانشان کمک کرده تا توسعه یابد، به اهداف و مقاصد موردنظر آن دست یابد حتی اگر جزو وظایف آنها نباشد(Elci, 2005).

[1] Dennis Organ's

[2] Altruism

[3] Conscientiousness

[4] Courtesy

[5] DiPaola

[6] Hoy

[7] Sportsmanship

[8] CivicVirtue