مدرسه و مشارکت اجتماعی

دوام و بقای یک جامعه وابسته به آن است که فرهنگ آن مجموعه شامل : ارزش ها، هنجارها، نگرش ها و رفتارها به نسل جدیدی که باید قوام بخش آینده جامعه باشد منتقل شود . « سازوکار»[1] یا وسیله این انتقال، آموزش وپرورش است. آموزش وپرورش به معنی اعم، مترادف با «جامعه پذیری»[2]است؛ یعنی فرایندی که افراد از طریق آن به یادگیری نقش ها، قواعد، روابط و به طور کلی فرهنگ جامعه خود می پردازند. به معنی اخص، فرایندی است که افراد به واسطه آن در وضعیت های اجتماعی سازمان یافته، در معرض آموزش منظم دانش ها، مهارت ها، رفتارها و گرایش های معین قرار می گیرند. در هر جامعه، این وضعیت ها در قالب نظام آموزش وپرورش و سازمان های رسمی آن شکل می گیرد. در بررسی جامعه شناختی، آموزش وپرورش را می توان هم به عنوان یک فرایند تعریف کرد و هم به عنوان یک نهاد اجتماعی. به عنوان فرایند، هر زمان که شاهد تغییری در رفتار جسمانی یا ذهن فرد باشیم، آموزش وپرورش حاصل شده است. در این معنا، مثلا تلویزیون دارای تاثیر آموزشی است. از سوی دیگر، آموزش وپرورش به عنوان یک نهاد اجتماعی، ترکیبی از مدرسه و افرادی است که به طرق متفاوت در چارچوب مدرسه با یکدیگر در کنش و واکنش اند. بدین ترتیب، بخشی از فرایند آموزش وپرورش در چارچوب نهاد اجتماعی مدرسه صورت می گیرد، ولی بخش دیگر خارج از مدرسه و در چارچوب جامعه کل تحقق می یابد (شارع پور،1386 ). در نهاد آموزش و پرورش که شاید به توان گسترده ترین نهاد در هر جامعه آن را قلمداد کرد، مدرسه به عنوان رکن اصلی و میدان عملی برای فرایند تربیت در نظر گرفته می شود . اجتماعی کردن کودکان و نوجوانان و شکل گیری مفاهیم تربیت اجتماعی مانند خود کفایتی، ابراز وجود، استقلال، همکاری، نوع دوستی از جمله مواردی است که در دوران آموزش در مدرسه تحقق می پذیرد.، از نظر و دیدگاه جامعه شناسان ، خانواده، اولین و مهمترین عامل جامعه پذیری فرد محسوب می شود و مدرسه دومین نهادی است که این مهم را بر عهده می گیرد. تربیت نیز بیش از هر چیز تابع شرایط و الزمات محیط اجتماعی است که می تواند حدود و ثغور و ویژگی های آن را رقم بزند . سند تحول بنیادین آموزش و پرورش به عنوان مجموعه ای که راهنمای تعالی آموزش و پرورش در نظام مقدس جمهوری اسلامی ، به تعبیر مقام معظم رهبری (مدظله العالی ) : " نسخه شفابخش آموزش و پرورش " است . در این سند با توجه به مبانی فرهنگ بومی و ساخت دینی و اجتماعی، جامعه ما به نگارش در آمده است . ساحت های شش گانه ای را در جهت تعلیم و تربیت تراز معرفی نموده است . در این بین ساحت تربیت اجتماعی و سیاسی از اهمیت بسزایی برخوردار است . که با نیل به رویکرد حاکم، اصول بنیادی و حدود آن می توان برای مدرسه در کنار نقش آموزشی، کارکردهای اجتماعی و سیاسی در جامعه میزبان از جمله : فعالیت های داوطلبانه دانش آموزان در فرصت های اجتماعی جامعه ، نقش آفرینی در موسم انتخابات، فعالیت در راستای همبستگی اجتماعی و ... می توان اشاره کرد.

[1] mechanism

[2] Sociability