نشست بررسی چالش های حوزه جنگ رسانه ای و جنگ ترکیبی و نقش خبرگزاری های تخصصی در این حوزه در دفتر مطالعات و برنامه ریزی رسانه وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی

چهارمین نشست از سلسله نشست های بررسی "مسائل خبرگزاری ها در ایران؛ گذشته، حال و آینده" با حضور دکتر یونس یونسیان (دکترای علم اطلاعات و دانش شناسی) و کیوان امجدیان (نویسنده و مدیر رسانه) و محمد حسن جعفری خبرنگار و پژوهشگر رسانه با تمرکز بر خبرگزاری های تخصصی برگزار شد.

در ابتدای این نشست طاهره خیرخواه که مجری طرح برگزاری این نشست ها و پژوهشگر رسانه است با ارائه توضیحی از سه نشست قبلی و نیز تلاش برای ساماندهی خبرگزاری ها که از سوی وزیر به تازگی مطرح شده است، از مهمانان نشست خواست تا نظرات خود را از دیدگاه علمی و تجربی در زمینه فعالیت خبرگزاری های تخصصی ارائه نمایند.

یونسیان: لزوم توجه به مخاطب و باز تعریف اقتضائات خبرگزاری های تخصصی

نخست یونس یونسیان با اشاره به چالش های پیش روی خبرگزاری ها از منظر فرهنگ، حاکمیت و نظام رسان های ، بر لزوم بهره مندی از پتانسیل خبرگزاری های تخصصی به عنوان فرصت تاکید کرد، که این مهم را منوط به شناخت از مخاطب واقعی خبرگزاری های تخصصی دانست. او اشاره کرد شناخت دقیق شکل ها و فرم های جدید اطلاعاتی همراه با به تغییرات جامعه ایران و جهان می تواند به موفقیت خبرگزاری های تخصصی بینجامد؛ چرا که در حال حاضر شناخت مخاطب ایرانی و نیاز رسانه ای او بسیار مغفول مانده است. شناخت مخاطب و زمینه ارتباطی تولید محتوا در ساماندهی خبرگزاری ها بسیار راهگشا خواهد بود.

یونسیان به بحث درباره چیستی و چرایی مفهوم خبر و خبرگزاری های تخصصی در ایران و جهان پرداخت . گفت: اشاره اصلی بحث به موضوع هژمونی و سلطه رسانه ای در یک جنگ ترکیبی در برابر کشور ایران و نظام جمهوری اسلامی است، مقوله ای که نیاز به یک راهبرد کانترهژمونیک یا پاد هژمونی دارد. پادهژمونی از این منظر استراتژی مقابله و مقاومت در برابر سلطه رسانه ای و جنگ ترکیبی ست. بدون شک هژمونی فرهنگی کشور و فرهنگ ایران نیاز به درک دقیق مفهوم علم اطلاعات و ریخت شناسی انواع ترفندها را دارد.

یونسیان محقق و پژوهشگر در ادامه بحث به مفاهیم چندلایه اطلاعات، جامعه اطلاعاتی، شهروند دیجیتال، شهروند شبکه یا نتیزن، اتمسفر اطلاعاتی یا اینفوسفر اشاره کرد و شناخت دقیق و چندبعدی از لایه های اطلاعات و خبر را از ارکان مبارزه و مقاومت رسانه ای دانست. وی با اشاره به تعریف و تبیین کار رسانه ای درست از منظر مقام معظم رهبری (درنشست با اصحاب سازمان صدا و سیما در سال 1381)، گفت: ایشان کار رسانه ای درست را کاری می دانند که «صحنه باطل را به صحنه حق تبدیل کند». کار رسانه ای این توان را دارد که جبهه حقیقت را تولید کند. در میان نظریه پردازان به روز جهان نیز این موضوع به شکل های متفاوتی تعریف کرده اند. برای مثال در نظریه روانکاوی لکان، حقیقت، ساختاری شبیه داستان دارد و مفهوم داستان گویی های چند پلتفرمی در نظریه رسانه به معنای تولید محتوایی با ساختار داستانی و جذاب برای درگیری ذهن مخاطب اشاره شده است. برای ایجاد صحنه حق نیاز به صحنه آرایی و پیرایه سازی وجود دارد، این صحنه آرایی در حقیقت میزانسن و دکوپاژ پراکسیس جنگ رسان های می باشد. در جهان و در ایران با وقایعی در قرن تازه مواجه شده ایم که تعاریف قبلی از اطلاعات و خبر را دچار تغییر بنیادین کرده است. برای مثال بحران کرونا و همه گیری ویروس باعث ایجاد شکل ها و مراجع تازه اطلاعاتی شد و مفهومی به نام اینفودمی یا همه گیری اطلاعات وارد ادبیات بحث رسانه ای شد. بنابراین در جنگ ترکیبی رسانه ای، با یک امر چندرشته ای و ذووجهین مواجه هستیم، ترکیبی از دانش شناختی، دانش نوروساینس، دانش علم اطلاعات، نظریه روانکاوی و هوش مصنوعی کلان داده به ایجاد لایه های جدید خبر و محتوا تبدیل شده است.

او اذعان کرد: در جنگ ترکیبی امروز در برابر ایران نقش اصلی را بازیگران رسانه ای و اهالی متخصص باید ایفا کنند. قطعا ساختار رسانه ای کشور نیاز به بازتعریف و بازآرایی و بازسازی دارد و در این مسیر هر ارزش و اصل باید دوباره محک زده شود. برای ورود به حوزه خبرگزاری های تخصصی باید قبل از هر چیز مطالعات بینارشته ای و میان رشته ای را در این حوزه افزایش داد. طراحی شتاب دهنده های اکوسیستم استارتاپی با محور تولید محتوا و خبر و استفاده دقیق از فرهنگ دیجیتال و تولید مخاطب های ی دقیق و حقیقت جو ادامه این مسیر است.

امجدیان: باید برای حفظ مرجعیت خبرگزاری های تخصصی تلاش کنیم

امجدیان در ادامه با تاکید بر نظام رسانه ای جهانی، تخصصی بودن خبرگزاری ها را در راستای افزایش مرجعیت رسانه ها بین مردم دانست و گفت: این خبرگزاری ها می توانند با جلب نظر مخاطب و جلب اعتماد آنان دوباره به مرجعیت رسانه ها جان ببخشند. او با تاکید بر لزوم ساماندهی خبرگزاری های تخصصی و عمومی اذعان داشت که گاهی مسئله کمیت اخبار و محتوا باعث می شود، توجه به اهمیت و نقش خبرگزاری های تخصصی مغفول بماند، اما من معتقدم تلاش هرچه بیشتر این خبرگزاری ها برای تامین محتوای مورد نیاز مخاطب مرجعیت رسانه ای آنها را تقویت می کند که همین مرجعیت می تواند در مراحل مختلف جنگ رسانه ای به کار بیاید. امجدیان مواجهه سنتی با مفهوم رسانه در عصر حاضر با سرعت تغییرات فراوان را آسیبی دانست که باعث می شود از توجه به اهمیت این خبرگزاری های تخصصی غافل شویم در حالی که بهترین ابزار برای جذب مخاطب هستند. او با توجه به بحث اخیر ادغام و ساماندهی خبرگزاری ها، بر لزوم ساماندهی تعدد خبرگزاری ها تاکید کرد و معتقد بود: ادغام خبرگزاری های عمومی و ساماندهی آنها می تواند راهگشا باشد اما ادغام خبرگزاری های تخصصی در یکدیگر و یا درخبرگزاری ها عمومی را دچار اشکال دانست.

جعفری: خبرگزاری های تخصصی را خبرگزاری درجه 2 نپنداریم

محمد حسن جعفری با اشاره به تجربیات خود در خبرگزاری های تخصصی با اشاره به چند نکته از چالش های اصلی خبرگزاری های تخصصی سخن گفت. در ابتدا او نگاه درجه دو داشتن به خبرگزاری های تخصصی را مورد نقد قرار داد ،نگاه و رویکردی که هم در نگاه اهالی رسانه، هم مدیران و هم خود خبرنگاران مسئله ساز می شود و آسیب زاست، نگاهی که باعث می شود روابط عمومی ها و نهادها نخست اخبار را در اختیار خبرنگاران خبرگزاری های عمومی قرار می دهند تا مخاطب بیشتری داشته باشند، یا خبرنگارانی که فعالیت حرفه ای خود را در خبرگزاری تخصصی به مثابه کارگاه آموزشی و سکوی پرش به خبرگاری های عمومی می دانند و یا مدیران رسانه ای که خبرنگاران حرفه ای خبرگزاری های تخصصی را در خبرگزاری های عمومی جذب می کنند.

مساله بعدی مورد اشاره جعفری، دور شدن خود خبرگزاری های تخصصی از مفاد اساسنامه های شان مبنی بر تمرکز 80 درصدی بر حوزه تخصصی و ارائه 20 درصدی اخبار عمومی است، در حالیکه همین تمرکز بر اخبار تخصصی مزیت نسبی خبرگزاری های تخصصی ست و با تاکید بر آن باید فعالیت کنند، حفظ این چارچوب ها و رعایت آن می تواند در انتخاب مخاطب نیز اثرگذار باشد.

علاوه بر این بعضی خبرگزاری ها که از آن به عنوان تخصصی یاد می شود که پایگاه اطلاع رسانی نهاد و سازمانی هستند که در قالب روابط عمومی آنها محتوا تولید می کنند که باید آنها را از تعریف خبرگزاری تخصصی جدا دانست.

از دیگر سو خبرگزاری های تخصصی به دلیل مسائل مالی کمتر به استفاده از تکنولوژی های نوین، بحث سئو و... می پردازند و همین آنها را در رقابت با خبرگزاری های عمومی عقب نگه می دارد که ساماندهی و پشتیبانی از آنان می تواند به رشد و توسعه فعالیت های آنان کمک کند.

علاوه بر این توجه به زبان های خارجی و تولید محتوای حوزه تخصصی در این خبرگزاری ها برای مخاطبان خارجی نیز موضوعی است که کمتر در خبرگزاری های تخصصی به آن پرداخته می شود و یا حتی بعضی خبرگزاری های تخصصی دفتر و شعبه استانی جهت پوشش اخبار ندارند .

در پایان هر سه سخنران این نشست بر ساماندهی خبرگزاری های تخصصی، تدوین و رعایت چارچوب های متمایز کننده فعالیت های تخصصی این خبرگزاری ها، شناخت دقیق از مخاطبان و عرصه و میدان فعالیت حرفه ای خبرگزاری ها در ایران و استفاده از فناوری های نوین تاکید کردند.