معرفی سازه های آبی و سامانه ذخیره آب در قلعه های کوهستانی دوران اسلامی در حوزه هلیل رود

انتقال و ذخیره آب در قلعه های کوهستانی، بسته به موقعیت، توپوگرافی و نوع منابع آب پیرامون، به روشهای مختلفی صورت میگرفته است. مطالعه شیوه انتقال، ذخیره و مدیریت آب در قلعه های کوهستانی، از یک سو نشانگر دانش گذشتگان در مواجهه با الزامات محیطی است. از سوی دیگر، نقش مهمی در شناسایی بهره برداران منابع آبی و شمار قلعه نشینان، چگونگی مقاومت در برابر دشمن در هنگام محاصره و فعالیتهای روزمره مرتبط با قلعه دارد. هدف پژوهش حاضر معرفی و مطالعه سیستم انتقال و ذخیره آب در قلعه های کوهستانی دوران اسلامی در حوزه فرهنگی هلیلرود در کرمان است. پرسش اینست که سازه های آبی در قلعه های کوهستانی حوزه هلیلرود چه ویژگیهایی دارند در پژوهش حاضر، ابتدا داده ها به روشهای میدانی و اسنادی گردآوری شده است. بررسی میدانی باستان شناسی با هدف مستندنگاری و ثبت سازه های مرتبط با آب در قلعه های سموران، سلیمان، دختر و طبق در پیرامون جیرفت صورت گرفته و منابع تاریخی و پژوهشهای معاصر به منظور دستیابی به اطلاعات تکمیلی، مطالعه شده است. سپس به معرفی و تشریح عملکرد سازه های آبی پرداخته شده است. نتایج پژوهش مبین وجود دو سیستم ذخیره آب، کارائی بالا و نقش موثر سامانه های ذخیره آب در تامین تقاضاهای آبی ساکنان این قلاع در دوران اسلامی است. سیستم اول مبتنی بر جمع آوری روانابها و ذخیره آن در حوضچه آرامش به منظور ته نشینی گل و لای و سایر ناخالصیها و سپس انتقال به مخزن اصلی است. سیستم دوم مبتنی بر جمعآوری آب سطحی در مخزن بزرگی است که به منظور جلوگیری از آلودگی آب، به صورت مسقف ساخته شده است.

کلیدواژه ها:

سازه های آبی ، حوزه فرهنگی هلیلرود ، قلعه سلیمان ، قلعه دختر ، قلعه سموران ، قلعه طبق.