آسیب شناسی ترجمه واژگان هممعنا در قرآن کریم با کاربست نظریه تحلیل مولفه ای

واژگان هم معنا یا مترادف به عنوان یکی از پرکاربردترین روابط مفهومی در گفتمان قرآن، در آسیبشناسی ترجمه های فارسی این کلام وحیانی جای طرح و بررسی دارد. زیرا غالبا زبان فارسی، فاقد دو معادل هم ارز برای دو واژه موازی در زبان عربی قرآن (زبان مبدا) است. اگرچه اکثر واژگانی که در کلام وحیانی قرآن ابتداء هم معنا یا مترادف به نظر میرسند، در نگاهی دقیق تر، دارای تفاوتها و مشخصه های متمیزان های هستند که در افاده مقصود اصلی خداوند حکیم نقش بسزایی دارند، لکن در غالب ترجمه های زبان فارسی، تفاوت این واژگان کاملا مغفول مانده است و همواره معادل واحدی برای آنها ذکر میشود. در این میان نظریه تحلیل مولفه ای، از اهمیت بسزایی در تبیین مولفه های متمایزکننده واژگان هممعنا برخوردار است. بدین تصور، نوشتار حاضر درصدد است تا در پرتو نظریه یادشده و با تکیه بر روش توصیفی-تحلیلی چندنمونه از واژگان هم معنا در کلام مجید را به طور تصادفی مورد بررسی قرار دهد و اتمهای معناساز هریک از این واژگان را تبیین نماید و در نهایت معادلیابی مترجمان معاصر فارسی زبان را مورد مداقه قرار دهد و به این سوال پاسخ گوید که آیا مترجمان تفاوت معناداری میان واژگان هم معنا شناخته اند و در مقام ترجمه از معادلی که بیانگر تمایز مشخص این قبیل واژگان باشد، سود جسته اند بررسی ترجمه مترجمان در معادلیابی واژگان هم معنای وفد و زمر و باس و بطش حاکی از آن است که در برخی از ترجمه های فارسی گرچه مترجم به تفاوت دو واژه وفد وزمر توجه داشته، لکن با معادلیابی نادرست، وجه اعرابی آن را مخدوش ساخته است. همچنانکه در ارائه تفاوت میان دو واژه باس وبطش نیز تنها برخی از مترجمان کوشیده اند با استفاده از صفت سخت فراوانی فشار در بطش را نسبت به باس نشان دهند. بیشک، عدم تفاوت معنایی خاص میان واژگان هم معنا در ترجمه، موجب عدم اطلاع خواننده از مفهوم سازی خاصی میشود که کلام مجید با گزینش هریک از این واژگان در بافتی مشخص آن را به تصویر کشیده است، واین امر فوت وجه اعجاز زبانی-بیانی قرآن را سبب میشود.

کلیدواژه ها:

آسیب شناسی ترجمه ، هم معنایی ، تحلیل مولفه ای ، قرآن