پارامتر های فیزیولوژیک گیاه کنجد تحت تاثیر تنش شوری و افزایش غلظت دی اکسید کربن

سابقه و هدف: شوری تاثیر قابل توجهی بر تولیدات کشاورزی دارد. شوری خاک ناشی از فرآیندهای طبیعی یا آبیاری محصول با آب شور، در بسیاری از مناطق خشک و نیمه خشک جهان مانند ایران رخ می دهد. کنجد با نام علمی Sesamum indicum L.متعلق به خانواده پدالیاسه (Pedaliaceae) و یکی از گیاهان دیرینه زراعی و با ارزش است. سطح زیر کشت کنجد در ایران و جهان به ترتیب در حدود 6500 و 42 هزار هکتار است. از آنجا که کشور ما از نظر اقلیمی در منطقه خشک و نیمه خشک دنیا قرار دارد، از این رو شوری خاک و آب آبیاری یکی از مشکلات عمده در زراعت کشور است. یکی دیگر از فاکتورهای محدود کننده تولید محصول در مناطق گرم و خشک، گرم شدن هواست که پدیده ای جهانی بوده که ناشی از افزایش ممتد گازهای گلخانه ای مانند گاز دی اکسیدکربن و حاصل مصرف رو به ازدیاد سوخت های فسیلی، از بین رفتن جنگل ها و برخی فعالیت های منجر به توسعه در زندگی بشر است. با توجه به افزایش روزافزون گازهای گلخانه ای و اهمیت کاشت کنجد در شرایط تنش زا، این آزمایش با هدف بررسی تحمل گیاه کنجد در شرایط شور و افزایش دی اکسیدکربن انجام گرفت. مواد و روش ها: این آزمایش به منظور بررسی تاثیر سطوح مختلف دی اکسید کربن و هم چنین تاثیر تنش شوری بر رشد و عملکرد گیاه کنجد در آزمایشگاه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی دانشگاه ولی عصر رفسنجان، در سال 95 در اتاقک رشد اجرا شد. آزمایش به صورت فاکتوریل در قالب طرح کامل تصادفی با چهار تکرار انجام شد. بستر مورد استفاده جهت کاشت خاک بوده و مقدار 2 کیلوگرم خاک درون هر گلدان ریخته شد. تیمار ها در این آزمایش ساملتنش شوری در سه سطح ( 0، 4 و 8 دسی زیمنس بر متر) از طریق کاربرد کلرید سدیم و تغلیظ CO2 در دو سطح (380 و ppm 700) بودند. یافته ها: نتایج نشان داد با افزایش دی اکسیدکربن، محتوای پرولین و قندهای محلول تحت تاثیر دی اکسیدکربن قرار گرفتند به طوری که میزان پرولین در برگ از 28/0 میلی مول بر گرم وزن تازه در دی اکسیدکربن محیط به 08/0 میلی مول بر گرم وزن تر در تیمار غلظت دی اکسید کربن (700 پی پی ام) رسید. آنزیم پراکسیداز، پلی فنل اکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز تحت تاثیر برهمکنش شوری و دی-اکسیدکربن قرار گرفتند. عنصر سدیم ریشه نیز با افزایش دی اکسیدکربن کاهش یافت و با افزایش تنش شوری پتاسیم اندام هوایی کاهش یافت. نتیجه گیری: نتایج حاصل از این پژوهش نشان داد که افزایش دی اکسیدکربن در شرایط تنش شوری، محتوای سدیم ریشه کاهش یافتند. محتوای قندهای محلول و پرولین نیز تحت تاثیر دی اکسیدکربن کاهش یافتند. اگرچه افزایش تنش شوری، افزایش فعالیت آنزیم پراکسیداز و فنیل آلانین آمونیالیاز را نشان داد ولی شوری بالا منجر به کاهش محتوای پتاسیم اندام هوایی گردید. در مجموع اثر مثبت و قابل توجهی از افزایش دی اکسیدکربن بر رشد رویشی و افزایش تحمل گیاه کنجد نسبت به تنش شوری دیده شد. به طور کلی نتایج بررسی حاضر نشان داد که گیاه کنجد به سطوح مختلف دی اکسید کربن واکنش نشان می دهد و از این پارامترها و روابط به دست آمده می توان برای پیش بینی آزمایشاتی در سطوح بالاتر دی اکسیدکربن استفاده نمود

کلیدواژه ها:

تنش شوری ، تغلیظ دی اکسید کربن ، رشد ، کنجد