ارزیابی برهمکنش نیتروژن و آب شور طبیعی بر عملکرد، تعرق تجمعی وکارآیی مصرف آب در کلزا

سابقه و هدف: امروزه توسعه کشاورزی پایدار با محدودیت منابع آب های شیرین روبرو است. منابع آب های شور و لب شور پتانسیل عظمیی برای تامین غذای جمعیت در آینده به حساب می آید. بر پایه ی تجارب جهانی، گزینه مدیریت به کار گیری آب های شور از گزینه توسعه منابع آب شیرین جدید مناسب تر است. از دیگر سو، قابلیت استفاده برخی از عناصر ضروری همچون نیتروژن برای گیاه در خاک های شور به دلایل مختلف اندک است، غلظت عناصر دیگری مانند کلر در این خاک ها زیاد و گاه در حد سمیتمی باشد. کلزا (Brassica napus L.) یکی از مهم ترین دانه های روغنی است. در بسیاری از مناطق جهان یکی از مشکلات توسعه کشت کلزا، تنش های محیطی است. در ایران نیز در سال های اخیر توجه زیادی به توسعه دانه های روغنی و از جمله کلزا شده است. لیکن هنوز اطلاعاتی اندک از کارآیی این گیاه در شرایط متغیر محیطی در ایران منتشر شده است. به نظر می رسد مطالعه کارآیی مصرف منابع و نهاده ها در شرایط تنش های محیطی از جمله شوری که همواره در شرایط خشک و نیمه خشک کشور حاکم است از ضرورت برخوردار می باشد. هدف از این پژوهش بررسی تاثیر شوری و نیتروژن بر عملکرد، تعرق تجمعی و کارآیی مصرف آب در تولید دانه کلزا بود. مواد و روش ها: پژوهش حاضر به منظور بررسی برهمکنش شوری و نیتروژن، به صورت فاکتوریل و در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی در سه تکرار و با فاکتورهای شوری شامل آب غیرشور (3/0 دسی زیمنس بر متر)، و آب های شور طبیعی (آبی که به صورت مصنوعی شور نشده و به طور مستقیم از منابع آب شور موجود در طبیعت تهیه شده است) با شوری های3 ، 6، 9 و 12 دسی زیمنس بر متر و عنصر نیتروژن در چهار سطح صفر (N1)، 75 (N2)، 150(N3) و 300 (N4) میلی گرم نیتروژن در کیلوگرم خاک به صورت نیترات آمونیوم، بر روی گیاه کلزا اجرا شد. تجزیه های آماری با استفاده از نرم افزار Mstat C و مقایسه میانگین ها با آزمون حداقل اختلاف معنی دار (LSD) در سطح پنج درصد انجام شد یافته ها: نتایج نشان داد با افزایش شوری، عملکرد نسبی دانه کلزا کاهش و با افزودن نیتروژن به خاک عملکرد افزایش یافت. با افزایش نیتروژن کاربردی، تعرق گیاه و سطوح تعرق کننده آن افزایش یافت. افزایش تعرق گیاه باعث افزایش جذب نیتروژن به وسیله دانه گردید. با کاربرد نیتروژن تا سطح 75 میلی گرم در کیلوگرم خاک کارآیی مصرف آب افزایش یافت. لیکن کاربرد بیشتر نیتروژن، کارآیی مصرف آب را کاهش داد. با افزایش شوری تا سطح 6 دسی زیمنس بر متر، کارآیی مصرف آب افزایش و پس از آن کاهش یافت. در شوری 12 دسی زیمنس بر متر، کاربرد نیتروژن به مقدار 150 و 300 میلی گرم در کیلوگرم خاک، کارآیی مصرف آب را افزایش داد. دلیل این امر مربوط به کاهش شدید سطوح تعرق کننده در این شوری می باشد. لیکن کاربرد این مقادیر نیتروژن در شوری های کمتر، موجب کاهش کارآیی مصرف آب شد. نتیجه گیری: به طور کلی کاربرد مقادیر بهینه ی نیتروژن به هنگام استفاده از آب های شور در زراعت کلزا می تواند منجر به افزایش عملکرد و ارتقا کارآیی مصرف آب شود.

کلیدواژه ها:

تنش اسمزی ، عملکرد ، نیاز آبی گیاه ، نیتروژن