بررسی ترکیبهای شیمیایی اسانس اکوتیپهای مختلف آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) در استان فارس

آویشن شیرازی (Zataria multiflora Boiss.) یکی از گونه های دارویی تیره نعناع (Lamiaceae ) میباشد که تنها در کشورهای ایران، افغانستان و پاکستان به صورت خودرو رویش دارد. در پژوهش حاضر، به منظور بررسی کمیت و کیفیت ترکیبهای شیمیایی اسانس اکوتیپهای مختلف این گونه، سرشاخه های گلدار 8 اکوتیپ از استان فارس شامل خفر جهرم، جویم، فسا، آباده، خنج، طشک، داراب و پاسارگاد جمع آوری گردید. اسانس سرشاخه های گلدار گیاه به روش تقطیر با آب (طرح کلونجر) براساس فارماکوپه بریتانیا استخراج و سنجش اجزای شیمیایی آن به روشهای گاز کروماتوگرافی (GC) و گازکروماتوگرافی متصل به طیف سنج جرمی (GC-MS) شناسایی شدند. محتوای اسانس در محدوده 3/1 تا 6/6 درصد (حجمی/ وزنی) برآورد شد. بیشترین اختلاف میزان اسانس در حدود 3/5 درصد (حجمی/ وزنی) بود که بین اکوتیپهای جویم و پاسارگاد مشاهده گردید. سه اکوتیپ جویم، آباده و فسا به ترتیب با بازده اسانس 6/6، 5/1 و 5 درصد (حجمی/ وزنی)، دارای بیشترین میزان اسانس بودند. تعداد 27 ترکیب در تمامی نمونه ها شناسایی شد که مجموع مقادیر آنها از 94/1 الی 99/5 درصد کل اسانس هر یک از نمونه ها متغیر بود. سه ترکیب کارواکرول، تیمول و لینالول از مهمترین اجزای اسانس سرشاخه های گلدار مورد مطالعه بودند. بیشترین میزان لینالول مربوط به جمعیت پاسارگاد 61/8) درصد)، بیشترین میزان کارواکرول مربوط به جمعیت فسا 60) درصد) و بیشترین میزان تیمول مربوط به اسانس جمعیت خفر جهرم 48/4) درصد) گزارش گردید.

کلیدواژه ها:

آویشن شیرازی ، اکوتیپ ، اسانس ، کموتایپ ، شرایط محیطی.