دانش بومی دربند و کش بند، واحد اقتصادی خانوار در بشاگرد هرمزگان

امروزه توجه به دانش بومی در زمینه آب و خاک، بدلیل کارکردهای ویژه و اطمینان از سازگاری بالا و حفظ توان بوم شناختی و همچنین همراهی و همکاری مردمی از اهمیت بسزایی برخوردار است. مردم استان هرمزگان نیز با توجه به محدودیت اقلیمی و خشکی محیطی این خطه، از دیرباز اقدامات مختلفی را در زمینه بهره برداری از منابع آب وخاک و استحصال آب باران، انجام داده اند. از نمونه های بارز ان می توان به سازه های دربند و کش بند در نواحی شرقی این استان اشاره کرد که امروزه به عنوان واحد اقتصادی خانوار در منطقه بشاگرد هرمزگان از آنها نام برده می شود. دربند و کش بند Darband & Kashband از دسته سازه های سنتی و بومی آبخیزداری هستند که بدست بومیان هرمزگانی در آبراهه های مناطق کوهستانی جهت ایجاد بستر کشت و زرع احداث می گردند. این گونه بندهای کوتاه واحدهای معیشت مردم محلی به شمار می روند و در نظام حقوق عرفی محلی آبراهه ها و دره های سبز شده با احداث دربندها و کش بندها دارای مالک مشخص و صاحب حق و حقابه می باشد. دربندها بصورت چکدام های عرضی کوتاه بصرت عمود بر جریان آب با بلندای تقریبی 1 تا 1/5 متر احداث می شوند. و پس از رسوبگذاری و کاشت گیاه افزایش بلندای این سازه ها امکان پذیر می باشد. کش بندها به مانند سیل بندهای حاشیه رودخانه ها، مایه حفاظت و بازیافت زمین ها حاشیه آبراهه ها و ایجاد بستر کشت و حفظ نم در خاک پشت آن می گردد. دربندها و کش بندها عمدتا از جنس خشکه چین بوده و با مصالح سنگ ساخته می شوند هرچند دربندهای بلند به بلندی 2/5 تا 3 متر با سنگ و سیمان احداث می گردند. نخل، سیر ومرکبات از ارقام شاخص محصولات کشاورزی است که در دربندها و کش بندهای کشت می شوند. شهرستان بشاگرد در حوزه آبخیز سدهای مخزنی جگین و گابریک و همچنین بخش هایی از شهرستان میناب، دارای بیشترین گسترش دربند و کش بند می باشد. تعدیل سرعت سیلاب، کاهش فرسایش خاک، مهار رسوب، تولید زمین زراعی، تغذیه چشمه های پایین دست از اندوخته آب در رسوبات پشت بند و تامین رطوبت مورد نیاز کشت از اهداف واثرات احداث سازه های بومی دربند و کش بند در هرمزگان به شمار می روند. براساس اطلاعات موجود بیش از 4444 سازه دربند و کش بند در منطقه بشاگرد ساخته شده است.

کلیدواژه ها:

دانش بومی آبخیزداری ، دربند و کش بند ، استان هرمزگان ، بشاگرد