بررسی فضاهای بینابین در معماری ایرانی - اسلامی

در بافتهای تاریخی شهرهای کهن ایران، فضای بینابین نقش سازماندهی اجزا و عناصر را در هر بنا و فضای شهری بر عهده داشته و ظرفی برای عملکردهای مختلف محسوب می شده است،لذا چنین فضایی به واسطه اهداف سازنده اش ماهیت دو وجهی یافته،هم فرایند و هم محصول فرایند می باشد. بنا بر ادعای این مقاله در محدوده های تاریخی شهرهای سنتی ایران بین عناصر مختلف فضاهای رابطی وجود داشته اند،که از جمله عوامل مهم تاثیر گذار بر سازماندهی فضایی مجموعه های معماری و شهری در گذشته و به عبارتی عامل مهم پیوند فضایی عناصر به یکدیگر با هویتی واحد محسوب می شوند، فضاهای بینابین دربافت تاریخی شهر ها به دلیل ویژگی پویایی و انعطاف پذیری بالای خود وظیفه دریافت، تفسیر، تغییر، تبادل و تحول داده ها را بر عهده داشته است. پژوهش از دیدگاه علم نشانه شناسی و با کاربست نظریات فردیناندو سوسور، چارلز سندرس پیرس و امبرتو اکو به بررسی مفهوم فضای بینابینی در معماری سنتی می پردازد. یکی از مهم ترین اصول در معماری سنتی ایران به ویژه ایران پس از اسلام، اصل محرمیت است که تاثیر شگرف آن را می توان در شکل گیری شهرها و روستاهای تاریخی کشور مشاهده کرد. ورودی خانه با قرارگیری در مرز میان درون و بیرون یکی از مهم ترین تجلی گاه های تاثیر محرمیت در شکل گیری فضاهای سکونتی تاریخی است که غفلت از آن تحت تاثیر شتاب تحولات در عرصه ی شهری و روستایی کشور، مشکلات متعددی را سبب شده است. این نتیجه بر جامعیت مفهوم فضای بینابین در مقیاسهای متعدد شهری و معماری شهرها بطور همزمان کمک نموده است.

کلیدواژه ها:

فضای بینابین ، سازماندهی فضایی ، علم نشانه شناسی ، معماری سنتی ایران ، محرمیت.