لزوم برنامه ریزی و حکمرانی آبخیزداری در مقیاس حوضه رودخانه در ایران

با وجود توجه به مسائل منابع طبیعی و محیط زیست در اسناد بالادستی و اذعان اندیشمندان و مسئولین کشور به لزوم پایدار بودن توسعه، حوضه های آبخیز شاهد تخریب روزافزون منابع و شکل گیری بحران های مختلف زیست محیطی می باشند. هدف اصلی این مقاله بررسی نقش مقیاس حوضه در عدم موفقیت مدیریت فعلی سرزمین و لزوم تغییر رویکرد آبخیزداری در ایران از آبخیزهای کوچک به حوضه های بزرگ بعنوان واحدهای اصلی مدیریت اکوسیستم سرزمین می باشد. در حال حاضر راهکارهای احیایی آبخیز، راهکارهایی ثابت و از جنس فنی -مهندسی است که برای آبخیزهای کوچک مقیاس و کنترل مسائلی از قبیل فرسایش، سیل، تخریب پوشش گیاهی و غیره ارائه میشوند. در حالیکه بسیاری از بحران های کنونی از جمله خشک شدن دریاچه ها و تالاب ها، افت سطوح سفره های آب زیرزمینی، تشدید فرآیندهای بیابان زایی و ایجاد کانو ن های ریزگرد، ریشه در عدم مدیریت آبخیز در مقیاس های بسیار بزرگ تر داشته و در مطالعات تفصیلی-اجرایی کوچک مقیاس مورد توجه قرار نمی گیرند. اکنون ستادهای متعددی برای بحران های زیست محیطی آبخیزهای کشور ایجاد شده است که با صرف هزینه های گزاف درمانی سعی بر تعدیل وضعیت بحرانی موجود دارند درحالی که با انجام اقدامات پیش گیرانه و کم هزینه در قالب مدیریت جامع آبخیز می توان از شک ل گیری بحرا ن برای سایر آبخیزهای کشور جلوگیری نمود. لذا توجه به موضوع مقیاس حوضه می تواند سبب درک بهتر از مسائل آبخیز شده و منجر به ارائه راهبردهایی از جنس مدیریت شود که در پی آن می توان با در نظر گرفتن اجزای مختلف سیستم آبخیز، راه حل های بلندمدت و پایداری را برای مقیاس های مختلف ارائه نمود. این مساله ضمن کاهش هزینه های اجرایی درمانی، ضامن موفقیت و اجرای موثرتر پروژه هاست.

کلیدواژه ها:

مقیاس مطالعه ، مدیریت آبخیز ، تخریب سرزمین