مطالعه تطبیقی صفحه آرایی در قرآن چاپ سنگی اواخر دوره قاجار با روش نشانه شناسی

کتاب آرایی دوره قاجار دوران گذار کتاب آرایی ایران از سنت به دوران مدرن است. نگارنده می کوشد ارزش های زیبایی شناسانه حاکم بر آخرین دوران سنت کتاب آرایی ایران را باز شناسی کند. نمونه های مورد مطالعه در قرآن چاپ سنگی، چاپ سال های 1283ش. و 1315ش. و روش پژوهش مقایسه تطبیقی با تکیه بر اصول نشانه شناسی است. دو قرآن، به عنوان دو متن تصویری از رمزگان خط و رمزگان شکل ساخته شده اند. در قرآن چاپ 1283ش. از دو نوع خط کوفی بدون نقطه وخط نسخ استفاده شده، به خط کوفی از جنبه کار کرد ارجاعی و ادبی توجه ویژه ای شده است و خط نسخ کار کرد ارجاعی دارد. قطب های خط اشکل به وسیله عناصر واسطه ای مانند نه خط انه شکل به هم می پیوندند و در هم ادغام می شوند، در نتیجه متن از انسجام معنایی برخوردار است. رمزگان شکل، معانی ضمنی بسیاری را به ذهن متبادر و زمینه ایجاد چند معنایی و تاویل را فراهم می کند. از منظر مبانی هنرهای تجسمی از تعادل، تناسب، ترکیب پویا برخوردار و صفحه آرایی آن بسیار متنوع است. در قرآن چاپ 1315ش. از خط کوفی استفاده نشده و خط نسخ صرفا کارکرد ارجاعی دارد. قطب خط بر قطب شکل کاملا مسلط است. در غیاب رمزگان شکل، معانی ضمنی راهی برای انتقال نمی یابند و زمینه ی ایجاد چند معنایی از بین می رود. از منظر مبانی هنرهای تجسمی از تعادل برخوردار، اما ترکیب بندی آن یکنواخت است

کلیدواژه ها:

قرآن چاپ سنگی ، صفحه آرایی ، نشانه شناسی