بررسی و کاربرد انواع تلمیح در منطق الطیر عطار نیشابوری

تلمیح یا چشم زد مانند دیگر آرایه های ادبی در قوت بخشیدن به معنی مقصود موردنظرشاعر و برانگیختن موضوعی در ذهن، نقش برجسته ای دارد. تلمیح با برخورداری از بنمایه های قدرتمند هنری در جهت بیان احساسات و عواطف و جنبه های خیال انگیزی کلام تاثیر بسزایی دارد. به کارگیری تلمیح در بین شاعران جدا از شرایط اجتماعی و سیاسی با اندیشه، نبوغ و استعدادهای فرهنگی آنان پیوند تنگاتنگی دارد. بطوریکه انعکاس و رواج آن در دوره های مختلف سبکی نمایان است. همین امر باعث شده است تا تمایل سرایندگان فارسی زبان گاهی به نوع ایرانی تلمیح بیشتر از تلمیحات سامی و غیره باشد. در سبک عراقی کاربرد تلمیحات از حضور و بسامد بالایی نسبت به دیگر فنون ادبی برخوردار است. عطار با بهره گیری از تلمیحات ضمن معنی آفرینی به محتوای فرهنگ قومی و بیان آموزه های عرفانی خویش در منطق الطیر می پردازد. تلمیحاتی که عطار به کار می گیرد در آثار شعرای پیش از وی نیز به کار رفته است؛ با این تفاوت که در منطق الطیر رنگ و نمود عرفانی پیدا می کند و با به کارگیری رمز و نماد به ذکر اندیشه های والای معنوی و عرفانی عرفان توجه می کند. اهمیت عطار به تلمیحات سامی – اسلامی بیشتر از نوع ایرانی می باشد. البته اگر تلمیحات عرفانی را درنظر بگیریم شاهد بسامد بالای آنها نسبت به دیگر تلمیحات خواهیم بود. در منطق الطیر اشاره مستقیم به آیات و احادیث و نیز پرداختن به معارف اسلامی فراوان است.

کلیدواژه ها:

منطق الطیرعطار ، تلمیحات ، انواع تلمیح.