متون دیروز، انسان امروز، چشم انداز فردا:بررسی ظرفیت های حماسه ملی در آفرینش ادبی با محور تعلیم و تربیت فرد انسانی و شهروند اجتماعی

بازآفرینی داستانهای جدید از متون کهن، بدانگونه که بازتابی از عینیت و معنویت توامان را در خود داشته باشند، از مهمترین نیازهای مخاطبان این حوزه و جدیترین چالشهای فعالان این عرصه است؛ اما با وجود تلاشهای متعدد، کمتر شاهد توفیق چشمگیر در این زمینه بوده ایم. در این بین، پیوند میان ادبیات داستانی معاصر و ظرفیتهای موجود در متون کهن حماسی میتواند راهگشا باشد؛ از یک سو، داستان، که شامل سبکها و زیرسبکهایی است که دنیایی متفاوت از دنیای واقعی را به تصویر میکشد و از دیگر سو، ادب حماسی است با شالوده بنمایه های اساطیری که در جهانبینی پیچیده آن میتوان انعکاسی از تفسیر ناخودآگاهانه رویدادهای هستی را مشاهده کرد. گرچه کاربرد اسطوره یکی از مولفه های مهم رمان مدرن و پست مدرن به شمار میرود، اما نویسندگانشان صرفا به تقلید و بازروایی اساطیر گذشته نمی پردازند، بلکه از آنها الهام میگیرند، دگرگونشان میکنند، با اساطیر دیگر درمی آمیزند و حتی اسطوره های نو می آفرینند. این دگردیسی ها، در رمان فارسی و در آثار برخی رماننویسان ایرانی نیز رخ داده است. نگارنده، این شیوه ها را به صورتهای تلفیق، تغییر و جابه جایی تقسیم کرده و برآن است که تحلیل آندسته از بنمایه های اساطیری-حماسی که در حین روایت دچار دگرگونی های بنیادین میشوند شیوه مهمی برای خودشناسی و وسیله ای برای درک پیوند میان انسان و جهان پیرامون اند؛ این دگرگونیها با ایجاد تردید و تعمق در هنجارهای ازپیشتعریفشده، درصدد آفرینش فضاهای جدید و متناسب با موقعیتهای کنونی جهان و جامعه هستند و افزون بر فراهم کردن زمینه رشد ارزشهای اخلاقی، تاثیرات مثبت روانی، رفتاری، تربیتی و تقویت قوه تخیل را –به ویژه- در مخاطب جوان و نوجوان در پی خواهند داشت.

کلیدواژه ها:

شاهنامه ، ادبیات داستانی ، تعلیم وتربیت ، اسطوره ، دگردیسی ، بازآفرینی